Ir-Repubblika ta’ Malta
LUDNOŚĆ. Skład etniczny: 95,7% Maltańczyków, 2,1% Brytyjczyków; gęstość zaludnienia (po Monako i Watykanie) najw. w Europie: 1212 osób/km2; w miastach zamieszkuje 94% ludności; przeciętna dł. życia: mężczyźni - 76 lat, kobiety - 81 lat; wyznania: 97% katolików, niewielka mniejszość protestancka.
USTRÓJ republikański; na podstawie konstytucji z 1974 (modyfikowanej 1987) głową państwa prezydent, wybierany przez parlament, na 5 lat; parlament jednoizbowy (Izba Deputowanych), 65 deputowanych, kadencja 5-letnia; premiera rządu mianuje prezydent; kraj dzieli się na 8 regionów i dystrykt stołeczny.
WARUNKI NATURALNE. Ukształtowanie pow. pagórkowate (wys. do 245 m na Malcie), wybrzeża nizinne, linia brzegowa dobrze rozwinięta; klimat podzwrotnikowy typu śródziemnomorskiego; średnia temp. stycznia 12, sierpnia 26C; roczna suma opadu (przypadającego gł. na porę zimową) ok. 530 mm; problemem niedostatek wody w sezonie turystycznym; roślinność śródziemnomorska typu makia.
GOSPODARKA. Podstawą gospodarki turystyka (ponad milion odwiedzających rocznie), w usługach turyst. bezpośrednie zatrudnienie znajduje 1/3 mieszkańców; znane z liberalnych przepisów centrum bankowe; stocznie remontowe i porty tranzytowe; produkcja mebli i kosmetyków; uprawa owoców cytrusowych, tytoniu, warzyw, kwiatów; rozwinięta sieć komunikacji kołowej obsługiwanej autobusami; międzynar. port lotniczy Luqa (na płd. od La Valletta).
HISTORIA. Wyspa skolonizowana ok. 1400 p.n.e. przez Fenicjan; ok. 700 p.n.e. zajęta przez Greków (zw. Melita), ok. 500 p.n.e. przez Kartagińczyków; splądrowana przez Rzymian podczas I woj. punickiej (264-241), a następnie zajęta przez nich 218 (przeżyła w czasach rzymskich okres rozkwitu); V w. zdobyta przez Wandalów i Ostrogotów, od 533 podporządkowana Bizancjum; 870 zajęta przez Arabów, uległa znacznej islamizacji; 1091 opanowana przez Normanów, dzieliła losy Sycylii do 1530, kiedy to Karol V ofiarował ją wygnanemu z Rodos zakonowi rycerskiemu joannitów, zw. później kawalerami maltańskimi; 1566 wielki mistrz zakonu Jean de la Vallette założył stolicę; 1798 opanowanie M. przez wojska francuskie i odebranie jej zakonowi; 1800 zajęta przez Anglików (przyznana ostatecznie Anglii na Kongresie Wiedeńskim 1815); odtąd gł. baza wojskowa i zaopatrzeniowa W. Brytanii na M. Śródziemnym; 1921 ustanowienie samorządu lokalnego (cofnięte 1933, przywrócone 1939); 1940-43 aliancka baza wojenna, obiekt licznych ataków lotnictwa wł. i niem. stacjonującego na Sycylii; po wojnie uzyskanie autonomii wewnętrznej; od 1962 czł. Brytyjskiej Wspólnoty Narodów; 1964 proklamowanie niepodległości, 1974 ustanowienie republiki; długotrwały spór z W. Brytanią o bazy wojskowe zakończony 1979 wycofaniem ostatnich oddziałów ang.; w polityce wewn. częściowa nacjonalizacja przemysłu, państwowa kontrola banków, ograniczenie przywilejów Kościoła; po okresie napięć w stosunkach z Libią (na tle stref wydobycia ropy naft. na M. Śródziemnym) zacieśnienie stosunków gosp.; 1987 wystąpienie o przyjęcie do EWG, przedłużające się w rezultacie rozbieżności w sprawie prawa bankowego odbiegającego na M. od standardów europejskich, uwieńczone ostatecznie powodzeniem 1998; 1 V 2004 przyjęta do Unii Europejskiej; 2004 nastąpiła też zmiana na stanowisku premiera; zajmujący je od 1987 Eddie F. Adami został wybrany przez parlament prezydentem, obowiązki premiera objął Lawrence Gonzi, adwokat, od niedawna lider rządzącej Partii Nacjonalistycznej; w połowie 2005 Malta zwróciła się do ONZ i Komisji Europejskiej UE z prośbą o pomoc w powstrzymaniu masowego napływu emigrantów z Afryki Płn. (zatapiających swe statki u wybrzeży wyspy), których Malta nie jest zdolna utrzymać; M. oskarżyła równocześnie o wydalanie emigrantów Libię, która twierdzi, że sama ma ich 2 mln; od I 2008 kraj przyjął wspólną walutę europejską – euro; III 2008 wybory parlamentarne wygrywa rządząca od 2 kadencji Partia Nacjonalistyczna premiera Gonziego, przy frekwencji wynoszącej 93% różnica między partią rządząca a opozycyjną Partią Pracy wyniosła zaledwie 1580 głosów; 2011 w referendum obywatele opowiedzieli się za legalizacją rozwodów (dotąd zabronionych); państwo czł. ONZ, UE, KBWE, Rady Europy, bryt. Wspólnoty Narodów.
UNIA EUROPEJSKA, ADAMI, MARCO