LUDNOŚĆ. Skład etniczny: ludy Wolof ok. 44%, Sérr – 15%, Fulbe – 12% Tukuler – 9,7%, Diola – 8,1%, Mandingo – 6,5%, Sonike – 2,1%, łącznie ponad 20 grup etnicznych; miasta zamieszkuje 39% ludności; gęstość zaludnienia 54 osoby/km2; przeciętna dł. życia: mężczyźni – 46 lat, kobiety – 49 lat; wyznania: muzułmanie sunniccy – 91%, chrześcijanie (gł. katolicy) – 4,9%, animiści – 3,2%.
USTRÓJ. Republika prezydencka, czł. Wspólnoty Franc; na podstawie konstytucji z 1963 (wielokrotnie modyfikowanej) głową państwa prezydent wybierany w wyborach powszechnych na 5 lat (możliwa jednorazowa reelekcja), z prawem rozwiązywania parlamentu po 2 latach od wyborów; parlament jednoizbowy (Zgromadzenie Narodowe), 120 deputowanych, wybory co 5 lat; w nowej konstytucji po raz pierwszy zrównanie praw własnościowych kobiet i mężczyzn; władza wykonawcza w rękach rządu (premiera powołuje prezydent); kraj dzieli się pod względem adm. na 10 regionów.
WARUNKI NATURALNE. Ukształtowanie pow. nizinne, tylko na płd.-wsch. wyżynne przedgórze masywu Futa Dżalon (wys. ok. 500 m); wybrzeże na płn. od Zielonego Przylądka, piaszczyste, z wydmami dochodzącymi 40 m wys., słabo rozwinięte, na płd. – płaskie, bagniste, porozcinane głębokimi estuariami rzek; klimat podrównikowy, na płn. suchy, na płd. wilgotny; średnia temp. stycznia 21–24C (najchłodniej), czerwca 28–34C (najgoręcej); pora deszczowa (monsuny) od czerwca do października; średni roczny opad od 250 mm na płn. (strefa Sahelu), do 1600 mm na płd.; na płn. opady nieregularne, częste długotrwałe susze; gł. rzeki: Gambia, Casamance, Senegal, Saloum – wszystkie o dużych wahaniach stanu wód, nadto rz. okresowe; roślinność przeważnie sawannowa, na płd. wilgotne lasy równikowe (Park Nar. Niokolo Koba), na wybrzeżu namorzyny; bogaty świat zwierzęcy, m.in. słonie, lwy, lamparty, antylopy, małpy, krokodyle, hipopotamy.
GOSPODARKA. Wśród państw Afryki Zach. jedno z lepiej rozwiniętych; podstawą PKB usługi i handel; rolnictwo zatrudnia ok. 80% ludności czynnej zawodowo, rozdrobnione i prymitywne, nie zaspokaja potrzeb żywieniowych kraju; 30% gruntów ornych zajmuje uprawa orzeszków ziemnych (gł. produkt eksportowy), nadto uprawa prosa, ryżu, manioku, kukurydzy, trzciny cukrowej, bawełny, warzyw, akacji (na gumę arabską); niewielka hodowla bydła, owiec, kóz, koni, osłów, wielbłądów; rosnąca rola rybołówstwa morskiego (tuńczyk, sardynki) i śródlądowego; znaczne bogactwa naturalne, przeważnie nie eksploatowane (ruda żelaza, ropa naft., gaz ziemny, ilumenit, cyrkon, tytan, wapienie, marmury); wydobycie fosforytów i soli kamiennej, w budowie kopalnia złota; przemysł gł. rolno-spoż. (cukrowniczy, olejarski, młynarski, mięsny), skórzany, mydlarski, włókienniczy, drzewny, papierniczy, cementowy, montownia samochodów ciężarowych, rafineria ropy naft., fabryka maszyn roln.; większość przemysłu i ludności skupiona na zachodzie kraju w rejonie Dakaru; słaba sieć kolejowa (ok. 1000 km) i niezła drogowa (ok. 10 tys. km); w transporcie spore znaczenie żeglugi na rz. Senegal; rosnąca rola turystyki (ponad 350 tys. gości w 1998), zahamowana wojną w regionie Casamance; uniw. w Dakarze (zał. 1949), politechnika, akad. medyczna i 6 innych szkół wyższych, nadto filie franc. placówek naukowych, m.in. paryskiego Centre National de la Recherche Scientifique; port morski i lotniczy w Dakarze.
HISTORIA. Terytorium S. zamieszkane było już w czasach prehistorycznych, o czym świadczą odnalezione w regionie Sine Saloum megality; od XI w. rejon nasilonej islamizacji; do XIII w. w królestwie Tekrur, następnie w państwach Mali i Dżolof; od XVI w. obszar penetracji europejskiej, początkowo gł. portugalskiej, od XVII w. franc. (m.in. 1659 budowa u ujścia Senegalu faktorii handlowej Saint Louis); w tym okresie rozwój handlu niewolnikami, gumą arabską, kością słoniową i złotem; 1854–65 podczas gubernatorstwa Faidherbe’a, mimo rozpaczliwego oporu plemion tubylczych, dokonano podboju interioru (z wyjątkiem rejonu Casamance, spacyfikowanego dopiero w pocz. XX w.); od 1895 w nowo utworzonej Franc. Afryce Zach., od 1904 samodzielna kolonia; od 1946 status franc. terytorium zamorskiego; 1948 zawiązanie się pierwszej organizacji niepodległościowej Demokratycznego Bloku Senegalskiego, przekształconego 1956 w Nar. Blok Senegalski; od 1957 status czł. stowarzyszonego z EWG; od 1958 autonomia w ramach Wspólnoty Franc.; 1959–60 luźna federacja z Mali; 1960 proklamowanie niepodległości, przystąpienie do ONZ, pierwszym prezydentem L.S. Senghor, który wprowadził monopartyjny system rządów (1973 objął także stanowisko premiera); 1973 zawiązanie z 6. innymi krajami Ekonomicznej Wspólnoty Państw Afryki Zachodniej (ECOWAS); od 1976 ustrój stopniowo liberalizowany, 1981 Senghor, pod naciskiem opozycji, podał się do dymisji, głową państwa został Abdou Diouf, przywódca Socjalistycznej Partii Senegalu, przywrócono system wielopartyjny, podjęto próby konsolidacji wieloplemiennego narodu; 1982 zawiązano konfederację z Gambią (1989 zawieszona); równocześnie wystąpiły gwałtowne konflikty na tle etnicznym na pograniczu z Mauretanią (zerwanie stosunków dyplomatycznych), 1984 powstał separatystyczny Ruch Sił Demokratycznych Casamance (MFDC), dążący zbrojnie do utworzenia z tego regionu odrębnego państwa (oddzielonego enklawą Gambii od gł. części kraju); mimo kilkakrotnych rozejmów wojna domowa w Casamance nadal destabilizuje sytuację polit. S.; w wyborach prezydenckich 2000 kandydat opozycji Abdoulaye Wade pokonał dotychczasowego prezydenta A. Dioufa z rządzącej od 1976 Senegalskiej Partii Socjalistycznej; przegrała ona również 2001 wybory parlamentarne, tracąc władzę po przeszło ćwierćwieczu rządów; państwo czł. ONZ, OJA, IMF (MFW), ECOWAS, AKP.
THIS, FULANI, WSPÓLNOTA FRANCUSKA, ALMADI, PARYSKI TRAKTAT 1763, WANGARA, SENGHOR, BAMBARA, MALI, FRANCUSKA AFRYKA ZACHODNIA