(społ.)
w sensie węższym termin s.o. wyklucza instytucje samego państwa, odnosząc się jedynie do instytucji pozostających poza zasięgiem jego kontroli. W kręgach opozycji demokratycznej w krajach Europy Środk. termin s.o. funkcjonował od lat 60. XX w. gł. w tym właśnie znaczeniu; miał określać to, czego społeczeństwa zostały pozbawione i co usiłowano odbudować, a więc sieć niezależnych od państwa instytucji, które jednocząc obywateli wokół wspólnych problemów, trosk i interesów swoimi działaniami mogą wpływać na kształt prowadzonej polityki. W tym znaczeniu s.o., miało być alternatywą wobec modelu władzy ukształtowanego w ZSRR i krajach jego bloku oraz w systemach parafaszystowskich (Hiszpania, Portugalia), których gł. cechą było podporządkowanie wszystkich przejawów życia społecznego partii i państwu. Istotne dla funkcjonowania s.o. jest istnienie opinii publicznej. Odmienne ujęcie s.o. znajdujemy u K. Marksa, dla którego jest ono synonimem gospodarki rynkowej; dla A. Gramsciego jest ono zbiorem instytucji społeczno-kulturowych, na których terenie rozstrzyga się walka o klasową hegemonię; dla J. Habermasa s.o. to zbiór dobrowolnych stowarzyszeń poza domeną państwa (stowarzyszenia kulturalne i zawodowe, Kościoły, związki zawodowe i partie polityczne); w kręgu klasycznej filozofii niem. (Hegel) przez s.o. rozumiano kształtujące się samorzutnie - bez udziału władzy państwowej - stosunki między ludźmi (np. między producentami a konsumentami, pracodawcami a pracownikami).
- SPOŁECZEŃSTWO OBYWATELSKIE, (polit.)
- społeczeństwo obywatelskie, społ.,w którym działalność...
- społeczeństwo otwarte, typ społeczeństwa,...