przygotowywały kadry dla powstania narodowego (zwł. w Galicji); tworzono Drużyny Bartoszowe, Podhalańskie, Strzeleckie i in.; od 1910 działał jawnie za zgodą austr. władz Związek Strzelecki; 1912 organizacje paramilitarne podporządkowano Komisji Tymczasowej Skonfederowanych Stronnictw Niepodległościowych, która mianowała J. Piłsudskiego komendantem gł. Polskich Sił Zbrojnych; w Król. Polskim działały konspiracyjnie oddziały Strzelca; w I woj. świat. większość czł. tych organizacji walczyła w Legionach Polskich.
POLSKIE ORGANIZACJE WOJSKOWO-NIEPODLEGŁOŚCIOWE 1908-14
Militaria (uzbrojenie, formacje i jednostki wojskowe)