Reklama

POLSKA. HISTORIA. PO 1989

Reklama

Rządowy program stabilizacji gospodarczej ("plan Balcerowicza") przewidywał: zahamowanie inflacji, zapewnienie wymienialności złotego i przywrócenie w ten sposób suwerenności pieniądza krajowego, zrównoważenie rynku i uruchomienie mechanizmów rynkowych, uruchomienie procesu szybkiej prywatyzacji; spodziewanemu bezrobociu miało przeciwdziałać utworzenie rynku pracy; zdecydowano także o otwarciu rynku dla kapitału zagranicznego. Do zahamowania inflacji postanowiono dążyć poprzez twardą politykę monetarną. Istotnym elementem operacji antyinflacyjnej było równoczesne ustabilizowanie pozycji złotego i wprowadzenie jego wymienialności. W tym celu dokonano jego ostrej dewaluacji w stosunku do dolara amer. Drastyczne działania dla wielu miały dotkliwe skutki. Szacuje się, że najpoważniejszym kosztem wprowadzonych reform był spadek płac realnych o 30% (trzeba jednak pamiętać, iż dane uwzględnione w statystykach 1989 odnosiły się do towarów ogólnie niedostępnych, których ceny nie równoważyły rynku i nie zapewniały zakupu). Weryfikacja dotychczasowego systemu ekonomicznego ujawniła także ukryte dotąd bezrobocie. Mimo sukcesów polityki Balcerowicza i wysokiego tempa wzrostu gosp. w społeczeństwie narastało przekonanie, iż można było osiągnąć te same lub nawet większe efekty przy mniejszej społecznej dotkliwości reform; swoje niezadowolenie społeczeństwo wyraziło podczas wyborów parlamentarnych 1993; rząd centrolewicowy zaproponował nowe podejście do problemów gosp. ("Strategia dla Polski"), nastąpiło zwolnienie procesu prywatyzacji, przyspieszono tempo wzrostu płac, w deficytowych sektorach gospodarki zwiększono dotacje, rozszerzono zakres nadzoru administracyjnego. Wyniki kolejnych wyborów parlamentarnych zdają się wskazywać na ukształtowanie się w Polsce w zasadzie dwubiegunowego systemu polit., w którym przy słabości partii centrowych rządy na przemian sprawuje lewica (1993-97 i od 2001) i prawica (1997-2001). Na przełomie stuleci spowolnieniu uległo tempo rozwoju pol. gospodarki, gł. ze względu na światową recesję, ale pewien wpływ na to miała także polityka gosp. Balcerowicza jako wicepremiera ("studzenie gospodarki") i prezesa NBP (priorytet dla zwalczania inflacji, którą 2002 udało się zdusić poniżej 1%). Na początku trzeciego tysiąclecia P. jest demokratycznym państwem prawa (od 1997 obowiązuje nowa konstytucja), bezpiecznym militarnie (od 1999 czł. NATO). Po 1989 w siłach zbrojnych przeprowadzono znaczną redukcję, idąc w kierunku uzawodowienia i unowocześnienia armii, z równoczesnym zmniejszeniem znaczenia zasadniczej służby wojskowej, której okres skrócono do 12 miesięcy we wszystkich rodzajach wojsk; 1 VIII 2005 Wojsko Polskie liczyło ok. 140 tys. żołnierzy, w tym 73 tys. kadry zawodowej i 61 tys. żołnierzy zasadniczej służby wojskowej; w siłach lądowych służyło ok. 91 tys. żołnierzy, w marynarce 14 tys., w lotnictwie 35 tys.; pol. siły zbrojne uczestniczą regularnie w misjach pokojowych ONZ, m.in. w Bośni, Kosowie, na granicy Syrii z Libanem, od 2003 w ramach koalicji antyterrorystycznej u boku USA i W. Brytanii - w Iraku. Spośród 23,9 mln obywateli w wieku produkcyjnym pracę posiada 15 mln (z tego 26,3% utrzymuje się z rolnictwa i leśnictwa, 20,8% z pracy w przemyśle, 14% pracuje w handlu i gastronomii, 5,7% w budownictwie, a 5,3% w transporcie), a jako bezrobotni zarejestrowanych jest 3,1 mln (dane 2002). W ciągu 10 lat produkcja górnictwa i hutnictwa zmalała o 1/3 (obie branże nadal wymagają restrukturyzacji), a siarki 4,5 krotnie. Równocześnie wzrosła produkcja szeregu innych wyrobów (np. nawozów sztucznych o ok. 10%, telewizorów i monitorów – 10-krotnie). Nadzieje na przyspieszenie rozwoju gosp. wiąże się z przystąpieniem P. do Unii Europejskiej (16 IV 2003 podpisano traktat akcesyjny, 21 VI 2003 przeprowadzono referendum unijne, w którym wzięło udział 58,9% uprawnionych, spośród których 76,9% było za przystąpieniem do UE. 1 V 2004 Polska (z 9 innymi państwami) została przyjęta do UE; nazajutrz do dymisji podał się rząd L. Millera, który mimo sukcesów gosp. (wysokie tempo wzrostu i spłata 4,4 mld euro zadłużenia zagr.) i w polit. zagr. utracił poparcie społ. w wyniku szeregu afer o charakterze korupcyjnym; pod koniec 2004 prezydent Kwaśniewski (w mniejszym stopniu także L. Wałęsa) był jednym z gł. mediatorów w grożącym wojną domową konflikcie na Ukrainie. Pocz. 2005 - powstanie nowej partii o tymczasowej nazwie Partia Demokratyczna (Unia Wolności oraz socjaldemokraci) o poglądach bliskich centrum, m.in. J. Hausner i M. Belka, zapowiadający akces po ustąpieniu z funkcji premiera; Polska odniosła wymierne korzyści z wstąpienia do UE już w ciągu pierwszych 8 miesięcy przynależności (od 1 V 2004) w postaci 6 mld zł netto rozmaitych dotacji (dostaliśmy 1,5 mld euro więcej, niż wpłaciliśmy do kasy UE), plus 6,5 mld zł dopłat dla rolników. Głębokim przeżyciem narodowym była 2 IV 2005 śmierć papieża Jana Pawła II i uroczystości żałobne po jego zgonie. Wybory parlamentarne IX 2005 wygrała zdecydowanie prawica; najwięcej mandatów przypadło partii Prawo i Sprawiedliwość - 155 (26,9%), przed Platformą Obywatelską - 133 mandatów (24,1%); do Sejmu weszły jeszcze (56 mandatów), SLD (55), LPR (34) i PSL (25); progu wyborczego nie przekroczyły SdPl (3,9%) i PD (2,5%); frekwencja wyborcza niska (najniższa od 1989) - 40,6%; w Senacie PiS zdobył 48 miejsc, PO - 35, LPR - 5, Samoobrona - 4; niezależni – 4. X 2005 powstaje mniejszościowy rząd PiS, na którego czele staje Kazimierz Marcinkiewicz; brak większości w Sejmie doprowadza do podpisania w II 2006 Paktu Stabilizacyjnego, który wylicza 144 ustaw, które poprą PiS, Samoobrona i LPR, nie usprawnił on jednak rządzenia; IV 2006 PiS podpisuje umowę koalicyjną z Samoobroną i Narodowym Kołem Parlamentarnym (odłam LPR); po dymisji Z. Gilowskiej (oskarżana o kłamstwo lustracyjne) pod koniec VI 2006, na początku VII następuje zmiana na stanowisku premiera – K. Marcinkiewicza zastępuje J. Kaczyński; IX Gilowska wraca do rządu; II 2007 premier dokonuje przeglądu resortów, następuje zmiana na stanowisku szefa MON (w miejsce R. Sikorskiego A. Szczygło) i MSWiA (za L. Dorna J. Kaczmarek); VII 2007 kolejny kryzys rządowy będący wynikiem nieudanej prowokacji CBA - jej celem miało być ujawnienie korupcji w kierowanym przez A. Leppera resorcie rolnictwa – mimo fiaska akcji i braku dowodów premier zdymisjonował A. Leppera, co dporowadziło do rozpadu koalicji; IX 2007 parlament podjął decyzję o samorozwiązaniu; skrócona kampania wyborcza (trwała 42 dni) posłużyła opozycji do mobilizacji negatywnego elektoratu PiS - głównie dzięki mediom prywatnym, gdyż jak uznali obserwatorzy OBWE w TVP nieproporcjonalnie dużo czasu antenowego poświęcano promocji partii rządzącej; w wyborach 21 X 2007 frekwencja wyniosła 53,88% (najwyższa po 1989), wygrała je Platforma Obywatelska (41,5% głosów, 209 mandatów), do Sejmu weszły jeszcze Prawo i Sprawiedliwość (32,1% głosów, 166 mandatów), koalicja Lewica i Demokraci (13,1%, 53 mandaty), PSL (8,9%, 31 mandatów) i mniejszość niemiecka (1 mandat); w Senacie PO zdobyło 60 miejsc, PiS 39, a LiD 1; progu wyborczego nie przekroczyły Samoobrona RP i Liga Polskich Rodzin; 16 XI powołany został koalicyjny rząd PO i PSL, stanowisko premiera objął D. Tusk, W. Pawlak i G. Schetyna (2009 zrezygnował z prac w rządzie) objęli stanowiska wicepremierów. 10 IV 2010 w katastrofie samolotowej pod Smoleńskiej zginął prezydent Kaczyński i 95 osób (w tym szereg posłów i wysokich funkcjonariuszy państwowych)lecących razem z nim na uroczystości żałobne w Katyniu. obowiąki prezydenta przejął marszałek Sejmu Bronisław Komorowski, który 4 VII został wybrany prezydentem (pokonał w II turze Jarosława Kaczyńskiego). Nowym marszałkiem Sejmu został G. Schetyna.

Tabele:

Encyklopedia Internautica
Reklama
Reklama
Reklama