Artus, Arthur
czołowa postać w mitologii i legendach rycerskich kręgu celtyckiego (Walia, Brytania); utożsamiany z Artosem Niedźwiedziem, prastarym bóstwem Celtów, bratem bogini Morigan; spłodzony z nieprawego łoża przez Uthera Pendragona, króla Brytów i Igrain, żonę Garloisa, księcia Kornwalii (Artos, który stale przebywał w niebiosach od czasu gdy na Wyspach zjawiło się chrześcijaństwo, potrafił zapłodnić kobietę w chwili, gdy odbywała akt miłosny ze śmiertelnym mężczyzną). Młodzieniec przybrał imię swego boskiego ojca i wstąpił na tron dzięki m.in. pomocy czarnoksiężnika Merlina (według innych wersji również Damy z Jeziora) i sile magicznego miecza zwanego Ekskalibur; pokonał Szkotów, Piktów i Sasów, a w końcu również Rzymian i poślubił księżniczkę Ginewrę, córkę Leodegrance’a, po czym założył wspaniały i słynący cudami dwór Camelot. Tam, wokół Okrągłego Stołu zasiadali rycerze, magowie i olbrzymi, będąc równymi sobie (według jednej z wielu wersji tej legendy miało ich być 150). Kiedy ze świata zaczął znikać św. Graal, dworzanie A. zostali wezwani przez króla Pellesa z Corbenic do poszukiwania relikwii i porzucili Camelot uczestnicząc w bajecznych przygodach i awanturach, co wielu z nich przypłaciło życiem. A. miał nieślubnego syna Mordreda, spłodzonego z przyrodnią siostrą; ów syn-siostrzeniec zawiązał przeciw A. spisek, mający pozbawić go tronu; hasłem do wystapienia przeciw królowi było wygnanie Lancelota, jednego z ważniejszych rycerzy A., podejrzanego - i słusznie - o romans z królową Ginewrą. W walce między spiskowcami a rycerzami wiernymi królowi poległo wielu dworzan, zaś sam A. stanął do pojedynku z Mordredem i wprawdzie go zabił, niemniej odniósł tyle ran, że sam też zmarł, zaś jego ciało i duszę wróżki przeniosły do krainy Avalon, gdzie zażywał zarówno darów, jak udręk nieśmiertelności. Powyższa wersja legendy jest jedną z wielu: cykl mitów arturiańskich jest efektem trwającego przez setki lat nakładania się podań celtyckich, wątków chrześcijańskich (św. Graal), jak też działań kolejnych autorów podejmujących się scalenia tych wersji: gł. postaci legendy pochodzą od Chrétiena de Troyes (XII w.), Goffreya z Monmouth (XII w.), z kroniki Historia Regnum Britanniae (XII w.), kronikarzy Roberta Wace’a (XII w.) i Layamona (pocz. XIII w.), Thomasa Malory’ego (XV w.). Każda z tych wersji, w zależności od wpływów miejscowych legend (germańskich, bretońskich, francuskich) podaje inne okoliczności narodzin, dziejów, zwycięstw i śmierci króla A. Główne postaci związane z kręgiem Okrągłego Stołu to: Tristan, Lamerok, Lancelot, Galahad, Gawain, Gareth, Palamedes, Kay, król Marek.
ANGIELSKA LITERATURA, MERLIN, ARTUS, OKRĄGŁY STÓŁ, ARTHUR, ARTUSA DWÓR, TRISTAN I IZOLDA, PALADYN