(bizantyńskie), inaczej Bizancjum
państwo obejmujące niemal cały Płw. Bałkański, Azję Mniejszą, Syrię i Egipt oraz przejściowo Włochy i pn. Afrykę. Powstało u progu średniow. w wyniku procesu podziału staroż. cesarstwa rzym. na część wsch. (gr.), nazywaną cesarstwem wschodniorzymskim lub bizantyjskim, oraz zach. (łac.), nazywaną cesarstwem zachodniorzymskim. Pierwszym etapem podziału było założenie Konstantynopola w 330, a następnie rozdzielenie cesarstwa rzym. w 395 między synów Teodozjusza Wielkiego. Po upadku cesarstwa rzym. na Zachodzie (umownie 476), próbę odbudowy całości imperium rzym. podjął cesarz bizant. Justynian I Wielki. Nietrwałość jego zdobyczy oraz wkład w kulturę i prawodawstwo ( Kodeks Justyniana) zadecydowały o okrzepnięciu c.b. jako organizmu państwowego, kontynuującego tradycję staroż. Rzymu na własny, oryginalny sposób w postaci kultury bizant.: architektury, plastyki (mozaiki, freski), historiografii, teologii, administracji i wojskowości. Sztuka bizant. - pełna przepychu, patosu i kolorystyki, bogato dekorowana - stała się oficjalną sztuką Kościoła wsch. (ortodoksyjnego). W toku dziejów c.b. zmagało się z najazdami barbarzyńców (Słowian, Awarów), a także broniło terytorium przed ekspansją Persów, Arabów, później Bułgarów i Turków. Prowadziło chrystianizację pd. Słowian. W dobie krucjat padło ofiarą ataku krzyżowców ( cesarstwo nicejskie), ostatecznie zlikwidowali c.b. Turcy, zdobywając Konstantynopol w 1453.
- BIZANTYJSKIE CESARSTWO, Bizancjum, cesarstwo...
- cesarstwo nicejskie, państwo istniejące...
- BIZANTYJSKA MUZYKA, muzyka wschodniorzymskiego...