(1864-1939)
czołowy polski ideolog i przywódca nar. Niepodległościową Ligę Polską przekształcił w 1893 w Ligę Narodową; od 1895 wydawał "Przegląd Wszechpolski" we Lwowie, w 1897 współtworzył Stronnictwo Narodowo-Demokratyczne. Głosił hasła walki o szerzenie i umacnianie pol. świadomości nar. we wszystkich warstwach, zwł. mieszczaństwie i chłopstwie, solidarność nar., walkę z obcymi wpływami (zwł. żyd.). Od 1905 w obawie przed socjalizmem oraz zagrożeniem niem. gotów do współpracy z Rosją. Od 1907 poseł ros. Dumy Państwowej. W 1908 r. w książce Niemcy, Rosja i kwestia polska postawił tezę o większym zagrożeniu Polaków ze strony Niemiec niż Rosji. Wystąpił też z programem rezygnacji z pełnej niepodległości za cenę zjednoczenia trzech zaborów. W pocz. I wojny świat. zwolennik orientacji antyniem. utworzył sprzyjający Rosji Kom. Narodowy Polski w Warszawie; od 1917 prezes Komitetu Narodowego Polskiego w Paryżu, opowiadającego się po stronie ententy. W 1919 jako delegat pol. na paryską konferencję pokojową uparcie starał się o Pomorze, Mazury i Warmię oraz Śląsk dla Polski. Zwolennik przyłączenia tylko tych części Kresów Wsch., które dadzą się spolonizować (tzw. koncepcja inkorporacyjna). Od 1920 w Polsce, 1923 min. spraw zagr. w rządzie Witosa, po maju 1926 dla przeciwstawienia się sanacji założył Obóz Wielkiej Polski. Autor słynnych publikacji, w tym Myśli nowoczesnego Polaka. Zob. też narodowa demokracja.
- DMOWSKI Roman, (1864-1939)
- ROMAN, Pochodzenia łacińskiego,...
- WAPIŃSKI, Roman (ur. 1931)