ideologia i ruch polit. występujący gł. po I wojnie świat. Nazwa od najwcześniej powstałych wł. organizacji kombatanckich Fascio Italiani di Combattimento. Wspólnymi cechami powstających w wielu krajach ideologii i ruchów były: nacjonalizm i szowinizm, antydemokratyzm i antyparlamentaryzm, kult wodza i oparcia się na jednej partii polit. wspomaganej organizacjami paramilitarnymi, demagogia w propagandzie, umiejętne wykorzystanie mas, mitologizacja przeszłości, terror w praktyce polit. Za przyczynę powstania f., który przeciwstawiał się zarówno socjalizmowi i komunizmowi, jak i dotychczasowemu kapitalizmowi, uważa się załamanie dotychczasowego systemu wartości na skutek wojny świat., frustrację wielu grup społ., a zwł. młodzieży. Szczególnie dużą popularność uzyskał w krajach, w których brak było utrwalonej tradycji rządów parlamentarnych i w których silne były konflikty narodowościowe. Rozwojowi f. pomogły wielki kryzys gosp. i masowe bezrobocie. Najbardziej znane ruchy faszystowskie objęły władzę we Włoszech, Niemczech ( narodowy socjalizm), Hiszpanii. Jednak ruchy faszyst. lub zbliżone do faszyst. istniały również w Portugalii, Rumunii, Węgrzech, Chorwacji, krajach bałtyckich oraz krajach Ameryki Łacińskiej, a nawet USA czy Anglii. Dziś w wielu krajach odżywają ruchy zbliżone do faszyst.; najczęściej przyczyną są problemy etniczne i społeczne.
- FASZYZM, ruch polit. sprawujący...
- faszyzm, masowy ruch polit., oparty...
- faszyzm we Włoszech, ruch nacjonalistyczny...