zawiązana 29 II 1768 w Barze (Ukraina) przez grupę pol. magnatów z J. Pułaskim na czele. Jej hasłem było utrzymanie przywilejów szlachty i niezależność państwa pol. Po początkowych niepowodzeniach działalność konfederatów objęła inne poza Ukrainą obszary kraju. Po stronie k.b. opowiedziała się Francja i prowadząca od 1768 wojnę z Rosją Turcja. W 1769 konfederaci zawiązali w Białej konfederację generalną (Generalność), a w 1770 r. ogłosili detronizację Stanisława Augusta Poniatowskiego. Próba porwania króla w 1771 przyniosła im spadek popularności wśród szlachty i za granicą. Wobec przewagi Rosji, a następnie także Prus i Austrii k.b. wygasła w 1772. Ostatnim puktem oporu była Częstochowa zdobyta przez Rosjan 18 VIII 1772. Przez szeregi k.b. przewinęło się ok. 200 tys. ludzi, w tym 2/3 nieszlachty. K. nosiła charakter konserwatywny, antyreformatorski, ale jednocześnie masy konfederatów opowiadały się za niezależnością państwa, stąd niekiedy traktowana jest jako pierwsze pol. powstanie nar.
- BARSKA KONFEDERACJA, zbrojne sprzysiężenie...
- literatura konfederacji barskiej, można wyróżnić dwa...
- Wernyhora, legendarny ukraiński...