zbrojne sprzysiężenie szlachty, zawiązane w mieście Bar na Podolu w 1768, kontynuujące konfederację radomską; program b.k. przewidywał przywrócenie ustroju z czasów Augusta III, zniesienie równouprawnienia dysydentów, detronizację Stanisława Augusta oraz walkę przeciw interwencji Rosji. Pierwszymi przywódcami b.k. byli J. Pułaski, M.H. Krasiński, J. Potocki; po stłumieniu ruchu na Ukrainie i Podolu przesunął się on na Litwę, a także do Małopolski i Wielkopolski; 1769 powstała tzw. Generalność, czyli centrum dowodzenia b.k. z siedzibą w Preszowie, potem w Cieszynie. Konfederaci liczyli na pomoc Turcji (toczyła wojnę z Rosją), Francji i Saksonii, a nawet Prus, która jednak okazała się niewielka i symboliczna. Walki z wojskami ros., a niekiedy także królewskimi, trwały 4 lata i przynosiły konfederatom klęski. Do sukcesów można zaliczyć m.in. zdobycie Wawelu, obronę Tyńca, Częstochowy i Lanckorony. Nie mogąc spacyfikować Polski i w obliczu wojny z Turcją, Rosja zdecydowała się wziąć udział w I rozbiorze Polski, po którym b.k. ostatecznie wygasła.
DZIERŻANOWSKI Michał, PAC, KUŹMA, LANCKOROŃSKA, CZORSZTYN, SUŁKOWSKI, TOMASZEWSKI BOŃCZA, DUMOURIEZ Charles François, PODOSKI, KONFEDERACJA
- konfederacja barska, zawiązana 29 II 1768...
- literatura konfederacji barskiej, można wyróżnić dwa...
- Wernyhora, legendarny ukraiński...