1. wybuchło w XI 1806, gdy po rozbiciu gł. armii prus. wojska franc. wkroczyły do Wielkopolski; na wezwanie J.H. Dąbrowskiego organizowały się oddziały powstańcze, które usuwały władze prus. i rozbrajały garnizony wojsk.; 2. na wieść o rewolucji w Berlinie powołano 20 III 1848 w Poznaniu Komitet Nar.; 11 IV zawarto z Prusakami układ w Jarosławiu legalizujący powstanie pol. sił zbrojnych (3 tys.), w 4 obozach: w Książu, Miłosławiu, Pleszewie i Wrześni w zamian za obietnicę reorganizacji, czyli autonomii Wielkiego Księstwa Poznańskiego; wkrótce jednak wojska prus. rozpoczęły otwarte działanie przeciwko oddziałom pol.; 29 IV zdobyły obóz w Książu; 30 IV L. Mierosławski odniósł zwycięstwo pod Miłosławiem; 2 V odparł atak prus. pod Sokołowem k. Wrześni; szlachta przeciwna była kontynuowaniu walki i 9 V podpisano kapitulację; 3. przygotowywane przez Polską Organizację Wojskową zaboru prus. wybuchło 27 XII 1918 na skutek zajść wywołanych przybyciem do Poznania I. Paderewskiego; dow. S. Taczak, potem gen. J. Dowbór-Muśnicki; w I 1919 powstańcy, nad którymi zwierzchnictwo objęła Naczelna Rada Ludowa opanowali większość Wielkopolski; utworzono regularną armię o liczebności 90 tys. żołnierzy oraz administrację pol.; ofensywę niem. na tereny powstańcze rozpoczętą w końcu stycznia wstrzymało zawieszenie broni 16 II 1919.
- POWSTANIA WIELKOPOLSKIE, zbrojne wystąpienia...
- POWSTANIE KOŚCIUSZKOWSKIE, insurekcja kościuszkowska...
- Wielkopolska, walki o Wielkopolskę,...