kwestia wschodnia
termin na określenie międzynar. konfliktu dotyczącego podziału ziem po rozpadającym się w XIX i pocz. XX w. imperium tureckim; gł. uczestnicy sporu to: Austro-Węgry, W. Brytania, Prusy, Rosja i Francja; do wojny krymskiej (1853-56) dominowała Rosja ingerująca również w sprawy wewn. imperium; sprzeczności interesów ros. i franc.-bryt. doprowadziły do wybuchu wojny krymskiej, w wyniku której Rosja poniosła klęskę, a 1856 mocą traktatu paryskiego zakazano jej utrzymywać flotę na M. Czarnym; w końcu XIX w. nastąpił upadek prestiżu zewn. Turcji i załamanie gosp., co zaowocowało przekształceniem kraju w półkolonię obcego (gł. franc., bryt. i niem.) kapitału; na pocz. XX w. do antagonizmu dołączyły Austro-Węgry, dążące do uzyskania dostępu do M. Egejskiego; 1907 na mocy układu ros.-ang. W. Brytania zajęła Zat. Perską; wkrótce uniezależniła się Bułgaria, Austro-Węgry zajęły Bośnię i Hercegowinę, Włochy - Trypolitanię (Afryka Płn.); w wyniku wojen bałkańskich 1912-13 Turcja utraciła większość swych eur. posiadłości; sprzeczności wokół podziału ziem byłego imperium osmańskiego wpłynęły na wybuch I woj. świat.; podziału imperium dokonano 1920 traktatem z Svres, a jego rewizja 1923 w Lozannie przywróciła Turcji pełną suwerenność nad Anatolią i Tracją Wsch. i nakazała opuszczenie terytorium tur. przez wojska bryt., franc. i włoskie.
- pakt wschodni, propozycja franc. min.(...)
- nowa polityka wschodnia, zapoczątkowana w marcu...
- umowy w sprawie kontroli zbrojeń i rozbrojenia, traktaty i układy wielostronne...