(zakleszczenie, zastój, impas, pat, blokowanie, zajecie, zajmowanie deadlock, deadly embrace, lock, locking)
1. zakleszczenie: uklad co najmniej dwóch procesów, których wykonywanie nie moze byc kontynuowane, poniewaz jeden proces utrzymuje zasób potrzebny drugiemu procesowi i proces utrzymujacy ten zasób tez nie moze dzialac, gdyz potrzebuje zasobu przydzielonego do drugiego, unieruchomionego procesu. Przykladem b. poza systemami operacyjnymi sa cztery samochody oczekujace na prawo wjazdu na skrzyzowanie równorzedne. Procesy uczestniczace w b. tworza cykl w grafie oczekiwania. Literacki opis tej sytuacji zawiera wiersz "Rycerz Krzykalski" J. Tuwima. Do wykrywania b. sluzy graf przydzialu zasobów, konstruowany przez system operacyjny. Teoretycznie jest tez mozliwe unikanie b. ( algorytm bankiera), jednak z uwagi na zlozonosc obliczeniowa jest rzadko stosowane. Do b. moze dochodzic w systemie, w którym jest spelniony którys z w a r u n k ó w k o- n i e c z n y c h b.: (a) istnieje wzajemne wylaczanie; (b) zachodzi w procesach sytuacja przetrzymywania zasobu i oczekiwania na inny zasób (hold and wait); nie ma wywlaszczen; (d) doszlo do czekania cyklicznego. Na kontrolowaniu tych warunków opiera sie zapobieganie blokadom. Przerywanie b. polega na likwidacji wybranych procesów-ofiar (victims), dokonywanej wedlug kryterium najmniejszych strat w systemie (zlikwidowane procesy trzeba bedzie powtórzyc od poczatku). W minimalizowaniu strat wynikajacych z przelamywania b. jest pomocne etapowe wykonywanie procesów, czyli organizowanie tzw. punktów kontrolnych; 2. zajecie: chwilowa rezerwacja zasobu ( pliku, rekordu bazy danych) na wylaczny uzytek procesu. W polskiej literaturze fachowej istnieja dwie konwencje nazewnicze: jedna z nich zaleca uzywanie pary terminów b l o k a d a i z a j m o w a n i e, zastosowane tutaj, podczas gdy druga nakazuje uzywanie pary z a k l e s z c z e n i e i b l o k o w a n i e. Mozna poprzestac na uwadze, ze "procesy sie blokuja, zajmuje sie zasoby"; 3. blokowanie: czasowe oczekiwanie przez proces na wystapienie zdarzenia. Proces zablokowany nie wystepuje w zadnym cyklu w grafie przydzialu zasobów, jego wznowienie nastapi automatycznie, chyba ze dojdzie do glodzenia procesu. Zob. tez algorytm strusia, uklad arbitrazu, szamotanie, utrzymanie systemu, prawo stanu Kansas.