produkt spożywczy; młode listki i pączki liściowe herbaty po odpowiedniej obróbce użytkowane w postaci aromatycznego naparu, również zwanego h.; obróbka polega na: więdnięciu, skręcaniu (rozrywaniu), przesiewaniu, fermentacji, w czasie której dochodzi do ciemnienia (utleniania
garbników), suszeniu (do zawartości 3% wody), sortowaniu i pakowaniu; w zależności od sposobu przerobu rozróżnia się: h. zieloną, niefermentowaną (Chiny, Japonia, Wietnam, Gruzja), h. czarną (najbardziej popularna), h. częściowo fermentowaną (m.in. ulung czerwony i żółty - tylko Chiny); h. prasowane (Chiny, Gruzja), h. granulowane i liofilizowane; h. sucha zawiera 2-3,7% kofeiny (jawajska do 4,4%), 4-12% taniny (ulung z Tajwanu do 23%), olejki eteryczne. Wprowadzenie zwyczaju picia naparu z h. przypisuje się cesarzowi Szen-nungowi; zwyczaj ten potwierdzają chińskie źródła pisane z VII w.; przejęła go następnie Japonia i Korea; w Europie h. zjawiła się ok. 1610 za sprawą Holendrów, którzy traktowali napar jako środek antymalaryczny; spopularyzowała się od poł. XVII w. (Anglia, Holandia); w Polsce znana od pocz. XVIII w. Rozmaite odmiany h. spotykane w handlu są na ogół mieszankami różnych h.; receptura jest na ogół tajemnicą faktorii, często o b. długiej tradycji (np. faktorie herbaciane w Anglii i Holandii); picie h. w niektórych krajach (Chiny, Japonia, Anglia) związane jest z ceremoniałem, posiadającym niemal magiczne znaczenie. Obecnie w handlu spotyka się także h. ziołowe i owocowe lub mieszanki h. czarnej z suszem z ziół i owoców.
wiecznie zielone rośliny z rodzaju kamelia (dawniej zaliczane do rodzaju Thea) pochodzące z Chin lub Indii (Asam), uprawiane dla pączków lub liści, przetwarzanych na produkt spożywczy - h. suchą. W praktyce rozróżnia się dwie odmiany h.: H. CHIŃSKĄ (Camellia sinensis) - krzew o wys. do 5 m, o drobnych, owalnych, krótkoogonkowych liściach, zakończonych ostro, gładkich, od spodu jaśniejszych; kwiaty duże, białe lub białoróżowe; owoce zdrewniałe, w formie pękającej torebki, zawierającej 1-5 kulistych nasion; uprawiana w Chinach (dolina rz. Jangcy); H. ASAMSKĄ, INDYJSKĄ (Camellia assamica) - drzewo wys. 10-20 m; liście duże (do 35 cm), lancetowate, od spodu omszone; owocem jest 3-4-dzielna torebka; uprawiana gł. w Indii (dolina Brahmaputry); krzyżówki obu gatunków uprawiane na Cejlonie, w Gruzji. H. uprawiano najwcześniej w Chinach (od 2000 p.n.e.); w Japonii (od IX w. n.e.); plantacje h. na Jawie, Sumatrze, w Wietnamie, Indiach, na Cejlonie, w Gruzji, a później w Afryce i Ameryce Płd. pojawiły się w 1. poł. XIX w.; obecnie uprawy możliwe w pasie między 45oN a 30oS; roślina wymaga nasłonecznienia, obfitych opadów; najlepiej udaje się w rejonach podgórskich lub górzystych; zbiór na ogół ręczny, możliwy od 4 roku od wysiewu nasion lub zasadzenia sadzonek; trwa w niektórych rejonach cały rok (w klimacie zwrotnikowym co 10-15 dni), na ogół jednak od kwietnia do października lub listopada; plantacje muszą być odnawiane co 30-50 lat. Plon zielonych liści i pączków liściowych wynosi przeciętnie ok. 10 t z hektara.
- Herbata ? najwięksi producenci w 1999 roku
EKSPRES,
ESENCJA,
UŻYWKI,
CHASHITSU,
EISAI,
CHANOYU,
DEHRADUN,
ADENINA,
BERGENIA,
PLANTACJA
- herbata, pić herbatę z cytryną,...
- HERBATA, Jeśli przyśni ci się,...
- herbata, wiecznie zielona roślina...
