SARMATYZM W SZTUCE

styl w późnorenesansowej i barokowej sztuce pol. przejawiający się w poszukiwaniu własnych form i kultywowaniu rodzimych tradycji artystycznych (w przeciwieństwie do dworu królewskiego i magnaterii oraz dostojników kościelnych, którzy popierali rzym. barok). W architekturze ustalił się typ polskiego dworu o osiowym, symetrycznym założeniu, przeważnie parterowego, z wejściem w formie kolumnowego (lub z filarami) ganku, z trójkątnym przyczółkiem u góry; w budownictwie sakralnym (zwł. w mniejszych miastach i na wsiach) bryły pozostawały jeszcze gotyckie lub przybierały swobodny, malowniczy wygląd; charakterystyczne były sklepienia o siatkowej dekoracji stiukowej (tzw. typ lubelski i kaliski). Malarstwo sarmackie reprezentują portrety (portret sarmacki), religijne obrazy o treści moralizatorskiej (zwł. liczne "Tańce śmierci" - korowody szkieletów i żywych ludzi trzymających się za ręce w upiornym tańcu - symbolizujące przemijanie wszelkich dóbr ziemskich i znikomość ludzkiego życia) oraz specyficzne dla sztuki XVII-XVIII w. portrety trumienne. W rzeźbie rozwinął się typ nagrobka przyściennego z postacią zmarłego w pozycji półleżącej oraz nagrobka z niszą w bogatym obramieniu, w której ustawiano popiersie zmarłego; rzeźbę sarmacką reprezentują też snycerskie dekoracje w drewnie. Rzemiosło artyst., jak i stroje szlacheckie, oparte były w znacznej mierze na motywach wsch., zwł. tureckich i tatarskich.