(rel. 1)
pieśń związana z Bożym Narodzeniem; najstarsze zachowane polskie k. pochodzą z 1. poł. XV w. (m.in. Chrystus się nam narodził z tzw. kancjonału przeworskiego, 1435), jednak prawdopodobnie śpiewano je także wcześniej; źródłem k. były ogólnokościelne łacińskie hymny gregoriańskie przeznaczone na Boże Narodzenie (np. Viderunt omnes), które przynieśli ze sobą, w XIII w. także do Polski, franciszkanie; w okresie baroku do tekstów k. zaczęły przenikać realia narodowe (m.in. przeniesienie akcji opisanej w Ewangeliach z Palestyny do Polski); najważniejsze zbiory k. z tamtego okresu: J. Żabczyca Symfonie anielskie albo Kolęda, Kancjonał staniątecki, Kapela generalna. Każda epoka muzyczna nadawała k. swoje piętno (m.in. w XVIII w. pojawiła się bardziej skomplikowana harmonika, w tekstach zaś silniej zaznaczyły się typowe dla sentymentalizmu akcenty idealizowania życia wiejskiego); z XIX w. pochodzi zbiór Pastorałki i kolędy z melodiami M. Mioduszewskiego. Forma k. jest zróżnicowana (hymny, chorały, marsze, polonezy, mazurki, dumki); ich melodie stawały się niekiedy tematami innych dzieł muzycznych (np. F. Chopin wykorzystał k. Lulajże Jezuniu w Scherzu h-moll).