(muz.)
w muzyce wokalnej stała formuła melodyczna powtarzana po każdej zwrotce pieśni; r. występował w śpiewie responsorialnym i antyfonalnym, przybierając postać stałych zwrotów melodycznych, którymi chór odpowiadał na kolejne wersety psalmu śpiewane przez kapłana; w zakresie muzyki świeckiej r. upowszechnili trubadurzy i truwerzy w XII-XIII stuleciu; formy refrenowe pojawiają się w muzyce ludowej oraz stylizowanych na pieśni ludowe kompozycjach romantycznych.