działalność artyst. Sumerów, którzy w IV tysiącleciu p.n.e. założyli w Mezopotamii szereg ośr. polit.-gospodarczych (Ur, Uruk, Lagasz, Kisz); wyróżnia się okresy: starosumeryjski (do połowy III tysiąclecia p.n.e.) i nowosumeryjski (do 2000 p.n.e.); w okresie starosumeryjskim miasta otoczone były murami obronnymi, domy wznoszono z gliny i trzciny (później z suszonej i wypalanej cegły) i posiadały centralnie usytuowany mały dziedziniec - świetlik; najstarsze świątynie miały duże prostokątne pomieszczenie i liczne małe izby boczne (Biała Świątynia w Uruk), umieszczano je na ogół na wysokim tarasie (świątynia w Dżamdat Nasr); budowano też świątynie na planie owalnym (świątynia w Chafadżi) oraz na planie zbliżonym do domu mieszkalnego, z pomieszczeniami zgrupowanymi wokół centralnego dziedzińca (gł. w środk. Mezopotamii); pałace składały się z licznych pomieszczeń i wewnętrznych dziedzińców (np. pałac w Kisz); znano łuk, sklepienie i fałszywą kopułę; ściany reprezentacyjnych budowli zdobiono mozaiką sztyftową w kolorach czerwonym, białym i czarnym, o wzorach geometrycznych. Na wysokiem poziomie stała rzeźba: posągi i głowy portretowe, rzeźby zwierząt (gł. byków i lwów), reliefowe naczynia kamienne, figurki wotywne i stele (np. Stela Sępów); wyróżnia się głowa kobieca (bogini?) z Uruk - z białego wapienia, pierwotnie inkrustowana; znaleziono też liczne rzeźby w brązie (figurki byków, grupa przedstawiająca zapaśników, kwadryga), ozdobne wyroby z kości i muszli (w grobach królewskich w Ur), wyroby złotnicze (np. znaleziona w Ur złota biżuteria ozdabiana szlachetnymi i półszlachetnymi kamieniami, złoty hełm Meskalamduga, okucia harf), gliptykę (pieczęcie cylindryczne - wcześniejsze ze wzorami geometrycznymi, późniejsze z przedstawieniami walki człowieka ze zwierzętami i inskrypcjami). W okresie nowosumeryjskim powszechnym typem świątyni była budowla prostokątna z przedsionkiem i wydzieloną cellą; pojawiły się ziguraty (w Ur, Uruk, Eridu, Nippur); ze świątyniami łączyły się pałace władców (np. w Ur); wyróżniała się wysokim poziomem rzeźba figuralna (np. kamienne posągi z Lagasz przedstawiające władcę tego miasta - Gudeę), rzeźba portretowa, reliefowe stele i płyty o tematyce kultowej, terakotowe płaskorzeźby z realistycznymi przedstawieniami scen mitologicznych, gliptyka. W sz.s. największe znaczenie miał okres starosumeryjski; stworzone wówczas wartości, rozwijane już tylko w późniejszym okresie, wywarły wpływ na sztukę babilońską i asyryjską, oddziałały także na sztukę innych ludów Mezopotamii.
- BABILOŃSKA SZTUKA, rozwinęła elementy...
- MEZOPOTAMII SZTUKA, tereny położone między...
- ADAM, Pochodzenia można szukać...