tereny położone między Eufratem i Tygrysem były zamieszkane przez człowieka już w ; zachowały się pochodzące z VII tysiąclecia p.n.e. resztki prymitywnych chat z trzciny, oblepionych gliną, gliniane posążki bogini-matki (związane z kultem płodności) i figurki zwierząt, ceramika (Dżarmo); w VI tysiącleciu p.n.e. ceramika stała na wysokim poziomie, dekorowana wzorami geometrycznymi i wyobrażeniami ludzi oraz zwierząt (Hassuna, Niniwa, Arpaczaja); w IV tysiącleciu p.n.e. pojawili się w Mezopotamii Sumerowie, założyli szereg miast-państw (Ur, Uruk, Kisz, Lagasz) i stworzyli własną sztukę (Sumeryjska sztuka). W XXIV w. p.n.e. na terenach Mezopotamii zaczęli przewodzić politycznie i kulturalnie Akadowie (lud semicki); przejęli oni wiele elementów ze sztuki sumeryjskiej, przystosowując je do własnych wymogów; z zabytków architektury akadyjskiej zachowały się pozostałości świątyni w Esznunie, warownego pałacu z czasów Naramsina w Tell Brak (płn. Mezopotamia); rzeźbę reprezentują fragmenty monumentalnych posągów władców (naturalistycznie przedstawione rysy twarzy i fryzury, szaty swobodnie opadające, staranny modelunek ciał), alabastrowe główki ludzkie (z Aszur), gliniane posążki wotywne, płaskorzeźbione stele (przedstawiane zdarzenia umieszczano na tle krajobrazu); najsłynniejsza jest stela Naramsina, króla Akadu panującego 2260-2223 p.n.e., z reliefem przedstawiającym zwycięską bitwę w górach, znaleziona w Suzie (ob. w Luwrze); dzieła artystów akadyjskich odznaczają się doskonalszą techniką, tendencją do naturalizmu i dynamicznego ujęcia tematu. W pocz. II tysiąclecia p.n.e. ukształtowały się na terenie Mezopotamii dwa wielkie państwa: Babilonia i Asyria (babilońska sztuka, asyryjska sztuka). Za czasów Aleksandra Wielkiego na teren Mezopotamii przenikały wpływy kultury hellenistycznej; ok. 130 p.n.e. kraj opanowali Partowie (partyjska sztuka), od III w. n.e. Mezopotamia podlegała Sasanidom, w VII w. została zajęta przez Arabów. Na przestrzeni tysiącleci sz.M. nie rozwijała się harmonijnie, zaobserwować można okresy zahamowań jej rozwoju spowodowane napływem (podbojami) plemion stojących na niższym poziomie kulturalnym, które pociągała urodzajna ziemia i bogactwa Mezopotamii. Specyficzny charakter dzieł sz.M. wynikał częściowo z braku lub niedostatku miejscowych surowców (kamień, drewno, metale trzeba było sprowadzać z daleka); niezwykle wysoki poziom osiągnęło złotnictwo i wyrób przedmiotów z kości słoniowej.
LAGASZ, IZRAELA SZTUKA, IRACKIE MUZEUM, RZEŹBA, INDYJSKA SZTUKA
- ASYRYJSKA SZTUKA, sztuka rozwinięta na...
- ARABSKA SZTUKA, (kult. 1)
- SYRYJSKA SZTUKA, położenie geogr. Syrii...