Balladyna. Tragedia w 5 aktach

dramat J. Słowackiego powst. w Szwajcarii (1834), wyd. 1839, wyst. we Lwowie 1862; akcja osadzona w czasach przedhist., w państwie Lechitów koło jeziora Gopło, zawiera dwa przeplatające się wątki - polit. i baśniowy, służące zobrazowaniu współcz. wydarzeń. Zasadniczą sprawą dramatu jest mechanizm walki o władzę: dobry i sprawiedliwy król Popiel III zostaje podstępnie pozbawiony władzy przez okrutnego brata, znika z jego odejściem prawdziwa korona, symbol narod. wolności; szlachetny hrabia Kirkor zapowiada walkę o sprawiedliwość i tron dla prawowitego władcy; chce pojąć za żonę prostą dziewczynę, w walce o męża i tron zwycięża bezwzględna Balladyna mordując swą siostrę Alinę; żądza władzy popycha ją do kolejnych zbrodni, w czym skutecznym pomocnikiem jest równie okrutny Kostryn; wszyscy zostali zgładzeni, Balladyna ma nieograniczoną władzę, ale wydany przez nią w dniu koronacji wyrok na tajemniczych zbrodniarzy okazuje się zgubny dla niej samej, ginie rażona piorunem. Końcowa scena sądu odbywa się podczas narastającej burzy, przygotowywanej przez odchodzącą Goplanę - w rzeczywiste wydarzenia ingerują osoby fantastyczne, królowa Gopła nimfa Goplana, zakochana w prostaku Grabcu, kieruje wcześniej losami Kirkora, a następnie Balladyny, jej rozkazy wykonują służki Skierka - ucieleśnienie sił dobra i radości, i Chochlik - złośliwości i zła. Tajemnicze siły sprawiają, że wszystko dzieje się na opak, nie tak jak ludzie sobie zaplanowali - świat okazuje się bezładny, giną ludzie dobrzy (Pustelnik i Kirkor). Śmierć tytułowej bohaterki można odczytać jako rodzaj ostrzeżenia, że podobny los spotka każdego władcę, który będzie chciał rządzić wbrew odwiecznym prawom. Sztuka stanowi doskonałe studium człowieka ogarniętego żądzą władzy. B. zawiera wyraźne analogie do baśni - nieprawdopodobieństwo zdarzeń i ludowe wartościowanie czynów, ale też i do dramatu szekspirowskiego z uwagi na połączenie pierwiastków tragicznych z groteskowymi i scen realist. z fantastycznymi, natomiast konstrukcja losów bohatera, na które wpływ mają moce nadprzyrodzone, jest nawiązaniem do postaci Fausta. Świadomie stosowane anachronizmy - zakłócenia obrazu epoki przez włączanie scen, rekwizytów, motywów z innego czasu - tworzą ironiczny obraz historii i są próbą odmitologizowania postaci i czasów z przeszłości Polski, co potwierdził autor w Epilogu zarysem sylwetki "narodu dziejopisa".