(1903-83)
poeta, prozaik, autor rozpraw o poezji. Pisał po pol. i franc. Studiował farmację, romanistykę i polonistykę na UJ. W 1927 r. otrzymał doktorat z filozofii. W 1924 r. był współorganizatorem dadaistycznego Powszechnego Mityngu w Sprawie Sztuki. W tym samym roku nawiązał kontakt z T. Peiperem - wszedł do grona poetów awangardy krakowskiej. W 1928 r. wyjechał na stałe do Francji. Studiował w Sorbonie i szkole dziennikarskiej. W l. 1929-30 współred. dwujęzyczne pismo "L'Art Contemporain - Sztuka Współczesna". Utrzymywał stały kontakt z Polską, m.in. jako pracownik Tow. Wymiany Literackiej i Artystycznej między Francją a Polską. Przekazał do Muzeum Sztuki w Łodzi cenny zbiór malarstwa europ. W 1932 r. pracował w Bibliotece Polskiej, potem w paryskiej red. Polskiej Agencji Telegraficznej, a od I 1937 r. jako szef biura prasowego w ambasadzie pol. we Francji. W czasie II wojny działał w PCK w Vichy, współprac. z pol. ruchem oporu, a pod koniec wstąpił do franc. partyzantki. Po wojnie przyjął obywatelstwo franc. Debiutancki tomik Tętno (1925) zawierał 14 utworów typowych dla awangardy krakowskiej. Wyrażał chęć uchwycenia tętna epoki (stąd tytuł). Bohaterami lir. wierszy byli kreatorzy nowego, doskonalszego świata i robotnicy - przedstawiciele konkretnych zawodów (np. Górnicy, Maszynista Rola Piotr). W tomiku znalazły się też interesujące próby kreowania poet. pejzażu (Turnie, Odjazd). II zbiór wierszy B. Na katodzie (1929) powstał pod wpływem surrealizmu franc. Typową dla awangardy skłonność do tworzenia przemyślanych konstrukcji połączył autor z nadrealistyczną techniką swobodnych skojarzeń, marzeń sennych (prawa newtona). Sygnałami dystansu poety wobec siebie są ironia, żart, absurdalny humor, często stające się źródłem gry jęz. (realność). Kolejne zbiory wierszy B. to: Zaciśnięte dookoła ust (1936), Razowy epos (1946), Odyseje (1948). Po dłuższej przerwie ukazały się: Przyszłość nieotwarta (1959), Styczeń (1970) i Nowa kosmogonia (1978). Jako prozaik B. podjął eksperymenty typowe dla awangardy krakowskiej: w powieściach Psychoanalityk w podróży (1929) i Bankructwo profesora Muellera (1931) uwydatniał ich konstrukcję, funkcjonowanie różnych konwencji, proponował czytelnikowi alternatywny finał. Dziurek w Elsynorze (1925-27) - młodzieńczy dramat B. - powstał pod wpływem S. I. Witkiewicza. Istotną rolę w rozwoju lit. awangardy odegrały teoretyczne rozprawy poety, Poezja integralna (1933) do dziś budzi zainteresowanie. B. interesowały m.in. takie problemy, jak kategoria czasu (Życie w czasie, 1931) czy możliwość przeniesienia elementów narracji powieściowej do poezji (próba kompozycji symultanicznej w Odysejach). Ważnym źródłem wiedzy o pol. i franc. awangardzie poet. stały się szkice W Krakowie i Paryżu (1968). Od 1966 r. B. publikował w krajowych wyd. i prasie, m.in. w "Poezji", "Twórczości", "Życiu Literackim".
- BRZĘKOWSKI Jan, (1903-83)
- Brzękowski Jan, (1903-83)