(1896-1993)
prozaik, malarz, krytyk sztuki. Był uczniem J. Pankiewicza w krakowskiej ASP. Brał udział w wojnie pol.-ros. w 1920 r. W l. 1924-32 współtworzył grupę kapistów (Komitet Polski) w Paryżu i był jej prezesem. Walczył w kampanii wrześniowej. W l. 1939-41, jako żołnierz Armii Polskiej w ZSRR, na polecenie gen. Andersa poszukiwał zaginionych pol. oficerów. Opuścił Rosję z II Korpusem. W 1945 r. zamieszkał w Paryżu. Był współtwórcą (z J. Giedroyciem i G. Herlingiem-Grudzińskim) Instytutu Literackiego i paryskiej "Kultury". Doświadczenia z czasu łagrów zapisał we Wspomnieniach starobielskich (1944). Skupił się na obserwacji skutków represji w psychice ofiar, zapisał różne postawy i reakcje więźniów. Nie osądzał ich, ale szczególną uwagę poświęcił tym, którzy bronili własnej godności. Twierdził, że w nieludzkich warunkach b. ważna stawała się literatura - niosła wartości zapewniające wewn. wolność. Sam wygłaszał w Griazowcu (obóz koło Wołogdy) prelekcje dla więźniów o M. Prouście - wydał je kilka lat po wojnie pt. Proust w Griazowcu. Zapisem poszukiwań pol. oficerów na terenie ZSRR jest Na nieludzkiej ziemi (1949). Na wieść o klęsce powstania warszawskiego opublikował w "Orle Białym" (1944 nr 34) list otwarty do Maritaina i Mauriaca, apelując, by przerwali milczenie, jakie zapanowało w Europie wokół Polski. W "Orle Białym" zamieszczał też felietony. Pozostając wielbicielem C. Norwida, powtarzał za nim, że patriotyzm to nie tylko uczucie i gotowość do ofiar, ale przede wszystkim "ciągły wysiłek myśli" (O Norwidzie, "Orzeł Biały" 1944), a narodowość sztuki łączył z kultywowaniem przez nią wartości uniwersalnych. Wiele tekstów poświęcił malarstwu i jego twórcom (monografia Józef Pankiewicz, 1936, artykuły). Opublikował także eseje o sztuce i literaturze: Oko (1960), Tumult i widma (1981), Patrząc (1983), Czytając (1990) oraz Dzienniki - wspomnienia - relacje (1986), Swoboda tajemna (1991). Był laureatem Nagrody Fundacji im. A. Jurzykowskiego (1960), nagród im. Godlewskich (1972) i im. J. Cybisa (1990).
- Czapski Józef, (1896-1993)
- CZAPSKI Józef, (1896-1993)
- CZAPSKI Józef Napoleon, (1797-1852)