prowadzony przez W. Gombrowicza na emigracji, obejmuje l. 1953-66, wydany po raz pierwszy przez paryską "Kulturę". Ma charakter dziennika zarówno intymnego, w którym opowiada o swojej rodzinie (matce, ojcu, wychowaniu, atmosferze domu rodzinnego), jak i literackiego, zawierającego liczne autokomentarze do utworów pisarza, m.in. do Ferdydurke, Ślubu, Transatlantyku, Pornografii, Kosmosu, Operetki. Oprócz znaczącej dla rozumienia jego twórczości warstwy lit. zawiera liczne refleksje dotyczące wydarzeń polit. i kult., ważne są również partie wybitnie osobiste (np. kulisy przypadkowej emigracji czy ślub z Ritą). Oglądowi pisarza poddane zostały sytuacje i ludzie zaobserwowani w czasie jego pobytu w Argentynie, a następnie w Niemczech i we Francji. W całości uwidacznia się przekorny, często wręcz prowokacyjny stosunek do tzw. kompleksu polskości. Tekst zawiera również wiele dość specyficznych aforyzmów pisarza typu: "Literatura to nie szkółka niedzielna, to stwarzanie w słowie faktu dokonanego".
Dziennik
Literatura polska