(1883-1944)
prozaik, publicysta. Z wykształcenia germanista. Związany ze środowiskiem artyst. Krakowa (bliskie kontakty z S. I. Witkiewiczem, K. Irzykowskim, L. Chwistkiem) i Lwowa (pracował jako dziennikarz). W czasie I wojny światowej przebywał w Wiedniu, krótko w Szwajcarii. W 1918 r. wrócił do Polski, pracował w administracji państwowej (m.in. w Warszawie). W 1934 r. zamieszkał w Łodzi. W czasie II wojny, wysiedlony przez Niemców, zmarł w schronisku dla nieuleczalnie chorych. Jeden z ciekawszych, niesłusznie zapomnianych pisarzy. Debiutował wierszami w czasopiśmie "Przyszłość" (1903). Potem zajął się prozą, stojąc na granicy Młodej Polski i dwudziestolecia międzywojennego. Zbiór opowiadań Historie manekinów (1910) zapowiadał groteskowe ujęcie tradycji młodopolskiej. J. sformułował własne rozumienie groteski: brak uwzniośleń, estetyka brzydoty, łączenie powagi z zabawą, motywacji realist. z umowną, naruszanie oczekiwań odbiorcy w zakresie psychologii postaci. Groteskowo-parodystycznym utworem jest Wesele hrabiego Orgaza. Powieść z pogranicza dwóch rzeczywistości (1925; tytuł przeciwstawia się Pogrzebowi hrabiego Orgaza El Greca). Groteska obejmuje w nim poziomy fabuły, kreacji bohaterów i sytuacji, języka. Jej elementami są graniczące z karykaturą parodie oraz pastisz. Przedmiotem kpiny stały się w powieści prawie wszystkie młodopolskie mity i pozy. Utwór jest trudny w lekturze: zbudowany z monologów, dialogów, przemówień, listów, napisany językiem pełnym archaizmów, neologizmów, barbaryzmów, drukowany czcionką zmieniającą się w zależności od wagi wypowiadanych sądów. Nie wszyscy rozszyfrowali jego charakter - błędnie uznali powieść za naśladownictwo. Zachowały się także fragmenty groteski dram. Hamlet drugi, królewiec Polski ("Krokwie" 2/1921).
- JAWORSKI, Roman (1883-1944)