(1839)
jedna z dram. "kronik historycznych" J. Słowackiego, zawierająca list dedykacyjny do Z. Krasińskiego oraz wiersze: List do Aleksandra Hołyńskiego i Grób Agamemnona. Akcja utworu rozgrywa się w czasach przedhistorycznych i przedstawia podbój Wenedów przez Lechitów, a właściwą przyczyną ich klęski jest ciążąca nad nimi klątwa. Uwięzionemu i oślepionemu królowi Derwidowi śpieszy na ratunek pełna miłosierdzia córka Lilla, trzykrotnie wybawiając go z rąk okrutnej królowej Lechitów Gwinony, nie potrafi jednak odzyskać królewskiej harfy, której moc mogłaby zbawić naród. Nieuchronność klęski Wenedów rozumie druga córka króla - Roza, wieszczka-
kapłanka, która zapłodniona prochami poległych rycerzy ma wydać na świat mściciela, świadoma, że warunkiem odrodzenia się narodu jest zagłada pokolenia, jakie przeżyło klęskę. To ona wierząc kłamliwemu słudze Gwalberta Ślazowi zabija uwięzionego królewicza lechickiego Lechona i doprowadza do śmierci siostry Lilli, która po uduszeniu przez Gwinonę zostaje odesłana w skrzyni po czarodziejskiej harfie. Jej zwłoki zostały spalone na stosie wraz z ciałem ojca, który z rozpaczy odebrał sobie życie. Świat przedstawiony ma cechy niepokojącej groteski demaskującej amoralne postawy ludzi (np. Ślaza), grup społ. (Lechici), Kościoła (misjonarz św. Gwalbert). Przyczyna totalnej klęski Wenedów leżała w braku ich wiary, wewn. rozdwojeniu i złudnym przekonaniu o wartości "złotej harfy", walce Wenedów z Lechitami nadany został aktualny sens polit. tworząc symboliczny obraz upadku powstania oraz sytuacji narodu. Surowo ocenia Słowacki niezdolność do bohaterstwa, oczekiwanie na cud i wątpliwą skuteczność romant. poezji tyrtejskiej, jedynie heroiczna ofiara może stać się źródłem odrodzenia, tak sformułowaną historiozofię rozwinął w Królu-Duchu. Dramat stał się inspiracją dla malarstwa m.in. J. Malczewskiego, F. Ruszczyca, T. Styki oraz twórczości lit. S. Wyspiańskiego.