(1825)
A. Malczewskiego - 1. pol. powieść poet. (poemat romant.) w 2 pieśniach, dedykowana J. Ursynowi Niemcewiczowi. Podstawą fabuły jest autentyczne wydarzenie: morderstwo G. Komorowskiej - żony Sz. Potockiego. Autor przeniósł akcję na XVII-wieczną Ukrainę - wzorem W. Scotta podkreślał autentyzm realiów (np. przez liczne przypisy). Walki z Tatarami uczynił odpowiednikiem średniow. rycerskich bojów. Z G. Byrona wziął - ujawniające się w dziejach Wacława - poczucie bezsensu życia, bezsilności człowieka wobec złego świata i nieodgadniętego losu. Dużą rolę gra w poemacie pejzaż: projekcja stanów duchowych bohaterów. Symbolem ludzkiego losu stał się pusty, dziki step. M. była oryginalną - niezależną od Mickiewiczowskiej - propozycją epiki romant. Pojawiła się za wcześnie - nie wpłynęła zasadniczo na rozwój gat. Przez jednych ceniona (m.in. przez M. Mochnackiego), przez innych niezrozumiana (m.in. przez F. K. Dmochowskiego). Została przetłum. na jęz. franc., ros., niem., czes., serbsko-chorw., wł., łotew. i ang. (we fragm. na białor. i ukr.). Ilustrowali ją M. E. Andriolli i W. Gerson. Tematy do obrazów czerpali z M. m.in. J. Kossak i J. Simmler.
- MARIA, Pochodzenia najprawdopodobniej...
- Malczewski Antoni, (1793-1826)