(1803 lub 1804 - -1834)
najwybitniejszy krytyk doby przedpowstaniowej (lit., teatr., muzyczny), publicysta, działacz polit., historyk, pianista wirtuoz. Relegowany z UW za obrazę komisarza policji. Członek tajnego Związku Wolnych Braci Polaków. Aresztowany w 1823 r., zwolniony po 8 miesiącach dzięki napisaniu tekstu krytykującego pol. szkolnictwo oraz zobowiązaniu się do pracy w cenzurze (pracował do 1827 r.). Współzałożyciel "Dziennika Warszawskiego" (1825), współredaktor "Gazety Polskiej" (1827- 29) i "Kuriera Polskiego" (1829-30). Członek sprzysiężenia P. Wysockiego, aktywny podczas powstania listopadowego. Walczył pod Stoczkiem, Grochowem, Ostrołęką (został ciężko ranny), Wawrem. Odznaczony złotym krzyżem Virtuti Militari. W publicystyce tego okresu wzywał do radykalnego działania, opartego na ruchu mas i dyktaturze (artykuły Dlaczego masy nie powstają i Być albo nie być). Po klęsce wyemigrował do Francji. Początkowo aktywny, potem zniechęcony sporami rodaków, nie znajdujący dla siebie miejsca, odsunął się od polityki. Pod koniec życia zbliżył się do obozu A. J. Czartoryskiego. Rzecznik romantyzmu w dyskusji z klasykami. W Niektórych uwagach nad poezją romantyczną z powodu rozprawy J. Śniadeckiego "O pismach klasycznych i romantycznych" (1825) protestował przeciw ograniczaniu sztuki regułami - nazywał je "szczudłami umysłowej niemocy partaczów". Uznawał natchnienie i wyobraźnię za narzędzia poznania świata. W programowej rozprawie O literaturze polskiej w wieku XIX (1830) określił swój system kryteriów. Korzystając m.in. z filozofii F. Schellinga oraz A. W. i F. Schleglów, określił byt, naturę i ducha jako całość podległą jednakowym zasadom. Jej tajemnicę był zdolny przeniknąć artysta (zwł. poeta) - istota natchniona. Za wyróżnik lit. pol. uznał uzyskiwanie w niej i przez nią samoświadomości narodu. Aby proces ten mógł się dokonać, musi nastąpić synteza przeszłości i teraźniejszości. Za pisarzy zdolnych łączyć oba czasy uważał romantyków. Od lit. narod. żądał zaangażowania w aktualne problemy, wierzył w jej moc zmieniania rzeczywistości. Źródeł wiedzy o narodzie i wzorów dla sztuki nakazywał szukać w kulturze ludu. O koncepcję sztuki narod. spierał się z K. Brodzińskim (O krytyce i sielstwie, 1830). Krytykę lit. pojmował jako starcie, ujawnianie przeciwieństw (tę cechę odnajdywał również w lit. romant.). Jako krytyk chętnie posługiwał się ostrymi, przejaskrawiającymi sformułowaniami. Wnikliwie analizował poezję Mickiewicza. Zaangażował się w spór o jego sonety (O sonetach Adama Mickiewicza, 1827); Konrada Wallenroda, Grażynę i Dziady interpretował w O literaturze polskiej w wieku XIX. Ostatnim dziełem M. było Powstanie narodu polskiego w r. 1830 i 31 (1834) - niedokończona historia powstania listopadowego.
- Mochnacki Maurycy, (1803-34)
- Mochnacki Maurycy, (1803-34)
- MOCHNACKI, Maurycy (1803-34)