(1612-62)
potomek starego rodu magnackiego z Wielkopolski, młodszy brat Krzysztofa O. Poeta, prozaik, publicysta, teoretyk lit. Kształcił się w Kolegium Lubrańskiego w Poznaniu, na uniw. w Lowanium, Orleanie i Padwie gruntownie poznał lit. klasyczną i nowołac., jęz. łac., gr. i hebr. W 1638 r. został marszałkiem izby poselskiej, a w 1650 marszałkiem wielkim koronnym. W przeciwieństwie do brata dochował wierności królowi Janowi Kazimierzowi podczas potopu szwedzkiego. Uczestniczył w przygotowaniu reform wewn. (umocnienie władzy królewskiej, reforma sejmu). Z jego inicjatywy powstała I pol. gazeta "Merkuriusz Polski…" Zachowała się tylko część dorobku pisarza. Najwcześniejszy dziś znany utwór to Rozmowa plebana z ziemianinem albo Dyszkurs o postanowieniu teraźniejszym Rzeczypospolitej i o sposobie zawierania sejmów (1641). Autor zachowuje obiektywizm, zmusza czytelnika do wyciągnięcia wniosków - pozwala równorzędnym rozmówcom (obaj są wykształceni, pragną dobra ojczyzny) formułować argumenty: na rzecz reform (pleban) lub przeciw nim (ziemianin). Dopiero gdy podejmą problem wolności szlacheckiej, ziemianin wykrzyknie: "Wolę zwyczajny nasz nierząd, byle przy wolności". Swój sąd o Polakach wyraził O. w utworze satyr. Coś nowego (po 1650), nawiązującym do staroż. groteski lit. Jest to rodzaj monologu wewn. (swobodnie przechodzącego w dialog), w którym na zasadzie skojarzeń pojawiają się kolejne tematy: krytyka życia umysłowego w Polsce, postaw szlachty, duchownych, dworaków, heroikomiczny obraz ucieczki H. Radziejowskiego spod Pilawiec itd. Ujęciom groteskowym towarzyszą erudycyjne wywody, rytmizowanej prozie - wiersz rymowany i biały. Rozmaitość środków wyrazu świadczy o zainteresowaniu pisarza warsztatem lit. Odmiennym od pozostałych utworem jest Polonia defensa contra Joan[nem] Barclaium…(Obrona Polski, 1648) - odpowiedź na Icon animorum J. Barclaya, który na podstawie zasłyszanych opowieści opisał Polskę jako kraj prymitywny i zacofany. O. prostuje zdanie po zdaniu tę relację, idealizuje obraz Rzeczypospolitej, przeciwstawia kulturze franc. (wysoko cenionej przez Barclaya) kulturę sarmacką opartą na wzorach rzym. Swój sąd o poezji i jej zadaniach wypowiedział O. w krótkim traktacie poetyckim Poeta nowy (ok. 1661). Głosił w nim zasadę: ile słów, tyle rzeczy, opowiadając się za dyscypliną słowa, prostotą i naturalnością stylu (wzorów szukał w antyku). Uważał, że o wartości dzieła decyduje skuteczność jego oddziaływania, a nie zgodność z normami. Zadaniem poezji jest bowiem: "Radę dać, jako życie swe poprawić". O. twierdził, że powinna ona towarzyszyć człowiekowi w jego tęsknocie, niepokoju i marzeniach. Taką poezję może tworzyć tylko artysta obdarzony talentem i panujący nad rzemiosłem pisarskim. O. był także autorem podręcznika etyki dla kolegiów jezuickich - De officiis oraz przeglądu historii współcz. Historia abo Opisanie wielu poważniejszych rzeczy, które się działy podczas wojny szwedzkiej w Królestwie Polskim od roku Pańskiego 1655 … aż do roku 1660.