Pieśni… księgi dwoje

zbiór liryków J. Kochanowskiego, jedno z największych osiągnięć poety. Pisał je przez całe życie i przygotował do wyd. niedługo przed śmiercią. Ukazały się w 1586 r. w Drukarni Łazarzowej. Na zbiór złożyło się 49 pieśni nieuporządkowanych chronologicznie ani tematycznie (tym większe wrażenie różnorodności), Pieśń świętojańska o Sobótce, Czego chcesz od nas, Panie…, epicedium O śmierci Jana Tarnowskiego i Pamiątka … Janowi Baptyście hrabi na Tęczynie. Niektóre były druk. wcześniej, inne - choć znane i popularne - po raz pierwszy. Wprowadzając do lit. pol. nowy gat. (pieśń przeznaczona do czytania), Kochanowski korzystał z wzorów antycznych (zwł. Horacego i Owidiusza), nawiązywał do tradycji pol. liryki melicznej (regularny sylabizm, czterowersowa strofa, parzyste rymy). W P. można też odnaleźć wpływy Petrarki. Oprócz tłumaczeń i swobodnych przeróbek są w zbiorze utwory oryginalne. Podmiot lir. (wyraźnie zaznaczona obecność "ja" lir.) często przemawia z pozycji nauczającego mędrca, a skierowane do uogólnionego odbiorcy dyrektywy przybierają postać sentencji. P. są zapisem różnorodnych przeżyć i refleksji, podejmują wiele tematów. Można wśród nich wyróżnić utwory refleksyjne, np. Nie porzucaj nadzieje, Pieśń o cnocie, Pieśń o dobrej sławie, biesiadne i biesiadno-filoz., np. Chcemy sobie być radzi, Miło szaleć, patriotyczne, np. Pieśń o spustoszeniu Podola, rel., np. Czego chcesz od nas, Panie…, autotematyczne, np. Niezwykłym i nie leda piórem opatrzony itd. Pisane są zarówno stylem uroczystym, jak i potocznym, posługują się żartem i powagą. Nie przekraczają jednak pewnej granicy: podejmują jedynie tematy ważne, nie bywają frywolne. Reprezentują poezję umiaru, przemawiają językiem prostym, ale starannym. Autor posłużył się w nich różnymi miarami wiersza sylabicznego (od 5- do 13-zgłoskowca), urozmaicając go przerzutniami. Oprócz czterowiersza wykorzystywał zwrotki różnej długości (od 2- do 10-wersowych) oraz swoją ulubioną strofę saficką. P. ustaliły w lit. pol. wzorzec gatunku.