(XV w.)
rękopis z ok. 1470 r., przechowywany w benedyktyńskim klasztorze Św. Krzyża na Łysej Górze, zaginął w czasie II wojny światowej. Utwór reprezentuje gat. wypowiedzi lamentacyjnej, tzw. planktu, skargi, żalu. Wykorzystuje częsty w sztuce średniowiecza - motyw bolejącej Matki pod krzyżem. Cierpieniu Marii nadał anonimowy autor wymiar głęboko ludzki, ukazując jej rozpacz, ból, zwątpienie (nie ma w wierszu nadziei Zmartwychwstania). Po mistrzowsku operuje opozycjami czasowymi (przeszłość - teraźniejszość) i przestrzennymi (sfera ziemska - sfera niebieska), kontrastami tkliwych zdrobnień i okrutnych obrazów męki, gromadzi środki leksykalne służące nazwaniu cierpienia, mocno akcentuje "jedyność" Syna (II zwrotka i końcowy dwuwers). Przejmującą skargę Marii porządkują trzy apostrofy: do Chrystusa (motyw współcierpienia), do archanioła Gabriela (wyrzuty pod jego adresem) i matek (czuje się jedną z nich). Wiersz zaczyna się apostrofą do ludzi (prośba o wysłuchanie skargi), zarysowuje wyraźną sytuację (zdarzenia pod krzyżem ukazane z perspektywy cierpiącej matki), ma formę monologu kierowanego do różnych słuchaczy - można przypuszczać, że był fragmentem zaginionego misterium pasyjnego. L. ś. nawiązuje do doloryzmu (łac. dolor = ból, cierpienie) - prądu rel. w Europie XIV i XV w., eksponującego kult cierpienia Chrystusa i Matki Boskiej Bolesnej. Pojawiające się w nim motywy są mocno zakorzenione w tradycji średniow. lit. europ. (np. współcierpienie Marii: "urodziłam Cię, wykarmiłam, czemu mnie opuszczasz?"). Na tle lit. pol. utwór ten wyróżnia się (uzasadnioną sytuacyjnie) silną emocjonalnością, ukazaniem cierpienia jako najgłębszego ludzkiego doświadczenia egzystencjalnego.