komedia J. Ursyna Niemcewicza napisana w czasie przerwy w obradach Sejmu Wielkiego na przełomie X/XI 1790, dedykowana marszałkowi S. Małachowskiemu, wyst. 15 I 1791. Akcja rozgrywa się w ciągu kilku godzin w dworku Podkomorzego i Podkomorzyny, w czasie powrotu z obrad sejmowych ich syna Walerego, posła stronnictwa patriotycznego i zwolennika reform. Obecność sąsiadów - Starosty Gadulskiego z żoną oraz fircyka Szarmanckiego - staje się naturalną sposobnością do konfrontacji dwóch postaw obywatelskich. Statyczną akcję wypełnia dyskusja reprezentantów oświeconego myślenia (Podkomorostwo) z sarmackim, konserwatywnym widzeniem sytuacji (Gadulski), w osobie Starościny Niemcewicz sportretował i ośmieszył osoby bezmyślnie hołdujące obcym wzorom, śmieszne w przesadnie czułostkowych pozach, aspirujący do ręki Teresy Szarmancki okazuje się oszustem czyhającym tylko na majątek Starosty. Zgodnie z funkcją teatru stanisławowskiego wystawiane sztuki byłym głosem w dyskusji na tematy wówczas ważne, dlatego komedia polit. czasów Sejmu Wielkiego była prezentacją postulatów wysuwanych przez postępowy obóz patriotyczny żądający zniesienia liberum veto i wolnej elekcji, zwiększenia liczby stałego wojska, ulżenia doli chłopów. Zamysł wyeksponowania dialogów o treści polit., rezonerstwa kosztem zdarzeń skutkuje dużym uproszczeniem postaci ukazanych jako jednoznacznie dobre (patrioci) i złe (konserwatyści). Ograny schemat intrygi komediowej jest tylko wątkiem ubocznym wobec treści polit., kochająca się para Walery i Teresa będą szczęśliwi, nieuczciwy konkurent do ręki panny (Szarmancki) został skompromitowany.
- Podkomorzy, jedna z gł. postaci...
- Szarmancki, jedna z postaci komedii...
- Gadulski Starosta, jeden z gł. bohaterów...