(1804-15)
napisana po franc. rokokowa powieść orientalna J. Potockiego, najciekawsze osiągnięcie lit. europ. w tej dziedzinie. Autor przewrotnie wykorzystał typ powieści grozy, z humorem traktując jej fantastyczny świat. Utwór składa się z opowiadań wielu narratorów o ich niesamowitych, przerażających, często zabarwionych erotyzmem przygodach, dziejących się w różnym miejscu i czasie. Potocki połączył cechy powieści grozy z elementami powiastki filoz. - broni oświec. światopoglądu, ośmiesza przesądy. Zapewnił utworowi zwartość stosując kompozycję szkatułkową (wzór: Baśnie z tysiąca i jednej nocy). Pełna niespodzianek akcja trzyma czytelnika w napięciu. Powieść do dziś cieszy się dużą popularnością. Od 1961 r. została przetłum. na jęz. ang., niem., wł., czes., ros. i rum. (skrócona wersja). W 1965 r. zekranizowana przez W. Hasa.