(1867-1925)
powieściopisarz, nowelista, laureat Nagrody Nobla (1924), doskonały obserwator zewn. świata, wiernie rejestrujący bogactwo szczegółów w opisach sytuacji, ludzi i całych środowisk społ. Syn wiejskiego organisty, terminator krawiecki wyzwolony na czeladnika, formalne wykształcenie potwierdza jedynie świadectwo III klasy Warszawskiej Szkoły Niedzielno-Rzemieślniczej. Występował w wędrownych teatrzykach pod pseud. Urbański, kilka lat pracował na kolei jako starszy robotnik. Od 1893 r. w Warszawie, rok później jako korespondent "Tygodnika Ilustrowanego" uczestniczy w pielgrzymce na Jasną Górę, a opubl. z niej reportaż (1895) zdobywa mu rozgłos i uznanie. Debiutował w 1892 r. na łamach "Głosu" jako korespondent terenowy i nowelista w krakowskiej "Myśli" (Wigilia Bożego Narodzenia). W l. 1892-94 powstało 17 opowiadań, z których Śmierć, Zawierucha, Suka, Tomek Baran sięgając po naturalistyczne techniki wyrazu przedstawiają surowe warunki chłopskiej egzystencji, inne ukazują życie aktorskie (Adeptka, Franek), miejskie (Na bruku, W aptece), szlacheckie (Idylla). Ciekawe obserwacje obycz. i środowiskowe zawierają pierwsze powieści R. Komediantka (1896) i Fermenty (1897), w których wykorzystuje osobiste przeżycia. Sukcesem okazała się oryginalnie komponowana w układzie scen powieść o błyskawicznie rozwijającej się Łodzi Ziemia obiecana (1899), w której miastu jako siedlisku bezwzględnych rozwiązań cywilizacyjnych przeciwstawia spokojną wieś. Dobry materiał scenariuszowy wykorzystał do ekranizacji A. Wajda. Mitologizacją chłopskiego bytu jest pisana w latach 1904-09, nagrodzona przez PAU (1917), później Noblem powieść Chłopi. Realizm w obserwacji obyczajów, psychologii, układów społ., oryginalna narracja trzech konwencji stylistycznych oraz naturalistyczne ujęcie sylwetek bohaterów i całego środowiska chłopskiego stanowią o walorach tego dzieła, które doczekało się ekranizacji w reżyserii J. Rybkowskiego. Dużą wagę przywiązywał sam autor do hist. trylogii Rok 1794: Ostatni sejm Rzeczypospolitej, Nil desperandum, Insurekcja (1913-18), pozbawionej jednak głębszej myśli historiozoficznej, bardziej reportaż hist. niżeli powieść. Pod wpływem twórczości F. Dostojewskiego pozostaje szkic powieściowy Marzyciel (1908), utworami chybionymi okazują się powieść Wampir (1911) i dramat z tego roku Przegrana. Obrazy I wojny światowej utrwalone zostały w opowiadaniach m.in. Orka, Dola (1917) i Echa (1918), próbą oceny pierwszych lat powojennych jest m.in. Bunt (1924). Pośmiertnie ukazał się zbiór opowiadań Krosnowa i świat (1928). Twórczość R. obok dzieł wielkich, trwałych w dorobku kultury zawiera utwory zdecydowanie mniej wartościowe i szybko zapomniane. Pochowany na Powązkach w Warszawie.
- Reymont Władysław Stanisław, właśc. S.W. Rejment, (1867-1925)
- REYMONT, Władysław Stanisław,...
- WŁADYSŁAW, Pochodzenia starosłowiańskiego,...