(1924)
powieść Z. Nałkowskiej, w której krytycznie ukazane środowisko inteligencko-mieszczańskie stanowi ocenę polit. Polski niepodległej. Przemiany obyczajowe w powojennej Warszawie są tłem spotkań i rozmów, m.in. prof. Laterny, młodego poety porucznika Lina i komunisty Andrzeja Laterny, o patriotyzmie i zdradzie, o co oskarża ten ostatni byłych socjalistów i oficerów legionowych. Okrucieństwo, a nawet śmierć usprawiedliwia warunkami wojennymi płk Omski - kochanek Teresy Hennert, którego bezkompromisowość realizuje się w zabójstwie na tle miłosnym. Analiza prezentowanych postaw służy określeniu zależności między odgrywaną rolą społ. w konkretnej rzeczywistości hist. a ukształtowaną pod jej wpływem osobowością człowieka. Temu celowi podporządkowana została narracja, w której mowa pozornie zależna pozwala prezentować różne punkty widzenia.