(1821)
ballada programowa A. Mickiewicza, otwierająca Ballady i romanse. O jej charakterze informuje tytuł odmienny od innych w cyklu. Motto zaczerpnięte z Hamleta Szekspira kieruje uwagę ku problematyce epistemologicznej. I część utworu przedstawia typową dla gat. sytuację (obłąkana dziewczyna rozmawia z duchem swego kochanka), wprowadza w rzeczywistość, w której przenikają się świat realny i metafizyczny. Toczący się w II części wiersza spór dotyczy sposobu poznawania, widzenia tego, co niewidzialne.Tylko bliski naturze lud zachował umiejętność rozumienia rzeczywistości innej niż realna, dlatego wierzy dziewczynie. Polemistami są w balladzie przedstawiciele 2 pokoleń: starzec - racjonalista (pierwowzór: Jan Śniadecki) i młody romantyk. Mickiewicz ośmiesza mędrca: w jego usta wkłada - będące parafrazą fragm. O pismach klasycznych i romantycznych - pełne pychy słowa i inwektywy. W przeciwieństwie do starca romantyk mówi "skromnie", ufa uczuciom dziewczyny i wierze ludu. Wie, że istnieją prawdy "martwe" i "żywe". Za pomocą "oka i szkiełka" można poznać tylko te pierwsze, zobaczyć "świat w proszku". Wiersz kończy się wezwaniem należącym dziś do zbioru skrzydlatych słów: "Miej serce i patrzaj w serce". R. cieszyła się dużą popularnością. Została przetłum. na jęz. franc., niem., czes., słowac., ros., ukr., serbsko-chorw., ang., wł.