(ur. 1919)
prozaik, scenarzysta, krytyk lit., tłumacz. Studiował orientalistykę - przed wojną na UW, po wojnie na UJ. Uczestnik kampanii wrześniowej. Uciekł z niewoli i okupację przeżył w Krakowie. Żołnierz AK, od 1944 r. w partyzantce. Po wojnie współpracował z "Tygodnikiem Powszechnym" (1947-53 i od 1956) - m.in. recenzował filmy. W l. 1959-66 kierownik lit. teatru "Groteska" w Krakowie. Sygnatariusz "listu 34" (protestu intelektualistów przeciw działaniom cenzury, 1964). W l. 1980- 83 prezes ZLP, walczący o jego niezależność. Po zawieszeniu w czasie stanu wojennego działalności Związku stale zabiegał o jego reaktywację. Wyrazem uznania środowiska dla Sz. było wybranie go prezesem nowo powstałego Stowarzyszenia Pisarzy Polskich - funkcję pełnił w l. 1989-90, od 1990 r. jest prezesem honorowym. Od 1994 r. członek PAU. W twórczości Sz. dominuje problematyka etyczna (wpływ J. Conrada). Pisarz próbuje dociec przyczyn współcz. kryzysu moralnego, zapisuje jego przejawy, szuka trwałych prawd etycznych. Proza fabularna w jego pisarstwie ustępuje z czasem miejsca esejowi. Formalnym debiutem Sz. (wcześniej druk opowiadania Buty w "Tygodniku Powszechnym", 1947) były Portki Odysa (1954) - stylizowana opowieść starego górala, który opowiadając o latach emigracyjnej tułaczki i okupacji, fantazjuje, ubarwia wydarzenia. Na tle lit. l. 50. utwór zaskakuje swoją odmiennością (brak uwikłań polit., osadzona w folklorze, barwna, nieco baśniowa opowieść o życiu). W 1955 r. ukazała się jedna z najlepszych powieści o wrześniu 1939 r. Polska jesień, tematyce wojenno-okupacyjnej poświęcił Sz. tom opowiadań partyzanckich Buty (1956), ukazujący daleką od żołnierskiej legendy prawdę, odsłaniający trudne problemy moralne. W tytułowym opowiadaniu przybyli do oddziału własowcy-dezerterzy zginą m.in. dlatego, że mają nowe buty, których brak partyzantom; w opowiadaniu Wszarz zaskakująco wielu znajdzie się chętnych do wykonania egzekucji na godnym politowania żebraku-szpiegu; w Końcu legendy podchorąży Szary boleśnie przeżywa kontrast między partyzancką rzeczywistością a bawiącymi się na sylwestrowej maskaradzie gośćmi podkrakowskiego dworku. Wojna, okupacja, powojenne losy żołnierzy to częsty temat utworów Sz., m.in. tomów opowiadań Dzień bohatera (1959) i Motyl (1962). W połowie l. 60. ukazuje się powieść hist. Ikar (1966) i jej kontynuacja Wyspa (1968) - znakomite studium psychol. A. Berezowskiego, niedoszłego zabójcy cara Aleksandra II. Za najważniejszy utwór Sz. uważa się Przed nieznanym trybunałem (1975). Szczególnym tekstem jest wyd. w 1986 r. w drugim obiegu lit. (wyd. oficjalne 1989) Kadencja - dokument walki autora o niezależny ZLP. Inne utwory Sz. to zbiory opowiadań, gawęd, esejów (m.in. Rafa, 1974; Autograf, 1979; Ultima thulle, 1987; Historyjki, 1990), prozy dokumentalnej Kapitan (1986), zbliżonych do eseju reportaży (Do raju i z powrotem, 1964; Czarne i białe, 1965; Koniec westernu, 1971), felietonowej charakterystyki ustroju totalitarnego Maleńka encyklopedia totalitaryzmu (1990), scenariuszy filmowych (Westerplatte, Wolne miasto, Jadą goście, jadą, Stajnia na Salwatorze, Szalony major - film pt. Hubal) i licznych przekładów (m.in. utworów J. Conrada, G. Apollinaire'a, G. Greena, A. Huxleya, baśni indyjskich i afrykańskich).
- Szczepański Jan Józef, (ur. 1919)
- SZCZEPAŃSKI, Jan Józef (1919-2003)...
- SZCZEPAŃSKI, Jan (ur. 1939)