pamflety polit. piętnujące pol. życie publiczne, drukowane w l. 1869-70 na łamach konserwatywnego "Przeglądu Polskiego", ich autorami byli redaktorzy S. Koźmian, J. Szujski, L. Wodzicki, S. Tarnowski. Atakowano pozorne deklaracje narod. i rel., snobistyczne zachowania elit inteligenckich, powierzchowny patriotyzm. Motywem tych wystąpień nie była jednak troska o dobro kraju, lecz chęć przeciwstawienia się polit. przeciwnikom, szczególnie ugrupowaniom demokratycznym. Publikacje miały na celu propagowanie zachowawczych poglądów polit.: potępiały dążenia wolnościowe Polaków, wzywały do racjonalizmu, manifestowania religijności, przestrzegania zasad moralnych, utrzymania dawnych stosunków społ. Wobec zaborców stańczycy zachowywali lojalizm, gotowość do ugody. Takie myślenie reprezentuje w Weselu S. Wyspiańskiego Dziennikarz, któremu zjawia się królewski błazen Stańczyk.
- TEKA STAŃCZYKA, polityczny opublikowany...
- stańczycy, (konserwatyści krakowscy)...
- STAŃCZYCY, konserwatyści galicyjscy,...