(Maria), pseud. Zawrat, D-mol, Iwo Płomieńczyk, Tomasz Raróg (1873-1930)
poetka, nowelistka. Matka B. Obertyńskiej. Studiowała malarstwo w Monachium i Paryżu. Jej lwowski salon w willi "Zaświecie" stał się miejscem spotkań intelektualnej i artyst. elity miasta (nieformalna towarzyska grupa twórców "Płanetnicy" - m. in. E. Porębowicz i I. Paderewski). Przyjaźń z domem Pawlikowskich zaowocowała współpracą z "Lamusem" (W. była faktyczną współred.) oraz wydaniem wraz z M. Pawlikowskim (późniejszym zięciem poetki) Arthura i Wandy (1928) - zbioru wspomnień i listów, mówiących o miłości A. Grottgera i Wandy Monn (matki W.). Na twórczość W. wywarły wpływ 3 epoki: romantyzm (wczesne wiersze), Młoda Polska i dwudziestolecie międzywojenne. Jej poezja wyrastała jednak gł. z osobistych przeżyć i doświadczeń. Przewodni motyw utworów W. to rozdźwięk między marzeniem a rzeczywistością, będący źródłem smutku, tęsknoty, poczucia niedosytu. Przed świadomością przemijania wszystkiego, co najdroższe, ratuje pamięć - w niej odradzają się minione chwile. W ostatnich wierszach poetki pojawia się ton rezygnacji i myśl o śmierci. W. tworzyła subtelną, osobistą poezję, wyróżniającą się kulturą słowa, wytwornością formy, melodyjnością. Chętnie posługiwała się stylizacją jęz., wykorzystując wyrazy rzadko używane, archaizmy, neologizmy, nawiązania do jęz. lud. Swoje wiersze zebrała w tomach: Thme vari (1901), Symfonia jesienna (1901), Święto słońca (1903), Z ogni kupalnych (1905) i najdojrzalszym - Dzbanek malin (1929). Wydała też dramat Swanta (1906), tom nowel Dziewczęta (1910), interesujące wspomnienia O dawnym Lwowie (1929 w Dzbanku malin). W rękopisie zostawiła pamiętnik Quodlibet, wiersze i aforyzmy (wyd. 1974) oraz korespondencję (niewielka część została wydana).