(1857-1921)
pisarka, publicystka, aktorka teatrów w Krakowie, Lwowie i Paryżu (1892-94), dla teatru zerwała z rodziną i środowiskiem (1881). Zaczynając pracę w zespołach amatorskich, nie odnosiła znaczących sukcesów, próbowała nowych możliwości za granicą początkowo w teatrach bulwarowych, od 1892 r. w Thtre Libre A. Antoine'a. Powróciła do kraju w r. 1900, w l. 1902-03 prowadziła własną szkołę dram. w Krakowie i wędrowny zespół aktorski we Lwowie, kierownik lit. Teatru Premier (1912-13). Współpracowniczka "Gazety Krakowskiej", autorka felietonów w "Słowie Polskim" i "Wieku Nowym". Twórczość lit. Z. rozpoczynają nowele wydane później w tomie Z dziejów boleści (1890 pod pseud. Marya), debiutanckie opowiadanie Jeden dzień z życia róży drukowała w "Gazecie Krakowskiej" (1881). Naturalizm w twórczości Z. łączy się z zaangażowaniem społ., walka z moralnością mieszczańską i ukazywanie "nagiej prawdy" służą celom nadrzędnym. Z. demaskuje obłudę, ośmiesza ludzkie przywary, umożliwia krytykę. Jest autorką opowiadań, m.in. Małaszka (1883); nowel m.in. Akwarele (1885), Menażeria ludzka (1893) oraz powieści m.in. Kaśka Kariatyda (1885-86), Przedpiekle (1889), Janka (1895), Sezonowa miłość (1905) i cd. Córka Tuśki (1907), O czym się nie mówi (1909) i O czym się nawet myśleć nie chce (1914). W niektórych sztukach dla teatrów ogródkowych wprowadza na scenę tematykę żyd., np. Małka Szwarcenkopf (wyst. 1897), i patriotyczną, np. w melodramacie Sybir (1899). Wybitnym osiągnięciem Z. są satyryczne komedie obyczajowe, m.in. Żabusia (1897), krytykująca kołtuństwo Moralność pani Dulskiej (1906), Ich czworo (1907), Skiz (1909), Panna Maliczewska (1910). Utwory te weszły na stałe do repertuaru scen pol. zapewniając ich autorce popularność i poczesne miejsce w rozwoju pol. dramatopisarstwa.
- ZAPOLSKA, Gabriela, właśc. Maria...