(1899)
powieść W. Reymonta, w której przedstawiona została panorama życia w rozwijającej się u schyłku XIX w. Łodzi. Dzieje spółki trzech gł. bohaterów: Polaka - inżyniera Karola Borowieckiego, Niemca Maksa Bauma i Żyda Moryca Welta, obrazują dążenia typowe dla zbiorowości tego miasta. Molochowi miejskiemu, dominującemu nad człowiekiem, przeciwstawia pisarz sielską wieś Kurów, gdzie mieszkają ojciec i narzeczona Borowieckiego. Przewrotne jest nazwanie miasta-demona "ziemią obiecaną", która wabi kandydatów na milionerów możliwościami szybko rozwijającego się przemysłu bawełnianego i dość często niszczy, zbiorowisko różnych narodowości i kultur nie tworzy całości, jej mieszkańcy niezależnie od statusu materialnego czują się samotni. W pogoni za pieniądzem ludzie gotowi są wyrzec się wyznawanych wartości, rodzą się społ. patologie, dla fortuny poświęcił Borowiecki miłość i zbyt późno spostrzegł, że pieniądze nie uczyniły go szczęśliwym. Zerwał z narzeczoną Anką, romans z Zukerową doprowadził do tajemniczego pożaru nowo zbudowanej fabryki, nagle zmarł na serce ojciec, ze spółki odchodzą dwaj przyjaciele, z ruiny finansowej ratuje go stary Mller za cenę małżeństwa z jego córką Madą. Borowiecki staje się faktycznym właścicielem ogromnej fabryki, ale w przypadkowym spotkaniu z dawną narzeczoną wyznaje: "Mam to, czego chciałem... Chciałem milionów - mam, a że mi do życia nie wystarczają - to moja wina. Tak, to moja wina, że zdobyłem w tej ziemi obiecanej wszystko - prócz szczęścia". Powieść kończy się naturalistycznym opisem miasta-potwora czyhającego na śmiałków, którzy realizując wielkie ambicje stawali się jego kolejnymi zdobyczami. Ekr. w reż. A. Wajdy 1975.
- ZIEMIA OBIECANA, Kanaan
- KSIĘGA WYJŚCIA, druga księga Starego...
- POLSKA. FILM, na ziemiach polskich...