(1895)
opowiadanie S. Żeromskiego, którego tematem jest obraz niedoli bezrolnego chłopa w Królestwie pod koniec XIX w. Nowy dziedzic przestawia zdewastowany folwark na gospodarstwo kapitalistyczne, podejmuje eksploatację torfu i planuje założenie stawów rybnych, postępując zgodnie z pozytywist. hasłami pracy organicznej. Tym światłym zamysłom przeciwstawia autor losy Walka Gibały, chłopa, który miał po reformie uwłaszczeniowej być równoprawnym obywatelem, a jest strzępem człowieka, zdegradowanym niemal do zwierzęcia. Ten wyrobnik godzi się na morderczą pracę przy wydobywaniu torfu za zmniejszoną stawkę wynagrodzenia tylko dlatego, aby nie umrzeć śmiercią głodową w zimie. Nieludzkie warunki życia odebrały Gibałom wrażliwość na zło i krzywdę najbliższych, on gotów jest w razie nieposłuszeństwa w pracy zabić, ona bojąc się jego gniewu nie śmie przeznaczyć chwili czasu dla pozostawionego samotnie cały dzień w domu małego dziecka. Z niedolą ciężko pracującej pary zharmonizowany jest krajobraz, tak samo szary i smutny, a zapadający zmierzch nie zwalnia z dalszej pracy, w ten sposób pisarz jeszcze wyraziściej eksponuje krzywdę chłopa. Temu celowi służą też naturalistyczne opisy pracy i symbolika przeżyć łącząca człowieka z przyrodą.
- zmierzch, wrócić z pracy ze zmierzchem,...
- ZMIERZCH, .
- ZMIERZCH BOGÓW, Ragnarök, Götterdammerung...