podzielony na wiele plemion lud zachodnioindoeuropejski, w źródłach greckich zw. Galatami, w rzymskich - Gallami; pierwotne siedziby w dorzeczu górnego Renu i Dunaju; przed 500 p.n.e. zajęli większą część dzisiejszej Francji, przedostali się też na Wyspy Brytyjskie i na Płw. Iberyjski; ok. 400 p.n.e. początek wielkiej ekspansji C., którzy zajmują znaczne obszary Europy Centralnej i Płd. (w tym niewielkie ich grupy osiedlają się na Dolnym Śląsku, po 300 p.n.e. - także w okolicach Krakowa i w dorzeczu Górnego Sanu); C. wytworzyli ok. połowy V w. p.n.e. własną, bardzo charakterystyczną kulturę (zw. lateńską), która IV-I w. p.n.e. objęła większość terytoriów zajętych przez C. (od środk. i wsch. Francji, poprzez płd. Niemcy, część Szwajcarii i Austrii, Czechy, Morawy, Słowację, izolowane "wyspy" osadnictwa celtyckiego w płd. Polsce, aż po Węgry, Siedmiogród i tereny dzisiejszej Słowenii, Chorwacji i Bułgarii). C. zastosowali w uprawie roli ulepszone narzędzia okute żelazem, prawdopodobnie byli wynalazcami pługa, stosowali ulepszone typy sierpów, kos, a także żarna rotacyjne; na terenie Galii (dzisiejsza Francja) po raz pierwszy zastosowano prymitywny rodzaj żniwiarki. C. rozwinęli wiele rzemiosł, zwł. obróbkę żelaza i metali kolorowych, na dużą skalę wydobywali też rudy tych metali; już na przełomie V i IV w. wytwarzali naczynia gliniane na kole, od III w. bili własną monetę złotą i srebrną (naśladownictwa monet greckich, macedońskich Filipa II i Aleksandra Macedońskiego, potem rzymskich), opanowali też produkcję szkła i emalii (wytwarzali szklane paciorki i bransolety); prawdopodobnie byli wynalazcami giętkiej zbroi wykonanej z małych kółeczek żelaznych - kolczugi. Początkowo zamieszkiwali wyłącznie w osadach otwartych, w ciągu ostatnich dwóch stuleci p.n.e. zaczęli wznosić duże osiedla, otoczone fortyfikacjami (już w starożytności zw. oppidami); grody te były zarówno centrami politycznymi, jak i gospodarczymi (istniały tam nawet "dzielnice" rzemieślnicze). Tradycję i religię Celtów pielęgnowali ich kapłani, druidzi, którzy zajmowali się nie tylko kultem, ale i wróżbami, medycyną, astronomią i tworzyli ponadplemienne, nieformalne stowarzyszenie; znali pismo (używali liter greckich), lecz nie prowadzili zapisków dotyczących wiary; wykształcenie druida trwało około 20 lat, największe szkoły kapłanów istniały w Brytanii. Impulsy płynące ze środowiska celtyckiego wywarły ogromny wpływ na inne, nieceltyckie ludy Europy, powodując wśród części z nich bardzo daleko idące przekształcenia kultury. Upadek kultury C. w I w. p.n.e. spowodowała z jednej strony ekspansja ludów germańskich, z drugiej zaś państwa rzymskiego. C. na terenie Francji, Anglii i Hiszpanii ulegli stosunkowo szybko romanizacji. Potomkami C. są Irlandczycy, Szkoci, Walijczycy oraz Bretończycy.
ANGLOWIE, ORLEAN, SABAUDIA, ESUS, SAINT-QUENTIN, EDUOWIE, PIEMONT, DARTMOOR, PIKARDIA, ARWERNOWIE
- Celt, ubiór Celta, opowieść...
- Celtowie, lud indoeuropejski (...
- CELTÓW RELIGIA, wierzenia C. miały charakter...