SD
partia polit. powstała IV 1939 z inspiracji Klubów Demokratycznych, aktywnych wśród rzemieślników i inteligencji; w programie postulaty przebudowy ekonomicznej kraju (gospodarka planowa, nacjonalizacja gł. sektorów przemysłu, realizacja reformy rolnej); gł. przywódcy: M. Michałowicz i M. Kwaśniewski. W okresie okupacji prowadziła działalność konspiracyjną (pod kryptonimem "Prostokąt"); od 1940 podział na dwie orientacje: prolondyńską (J. Makowiecki) i niezależną (R. Miller); skrzydło prolondyńskie w końcowym okresie okupacji przekształciło się w Zjednoczenie Demokratyczne. W 2. poł. 1944 przystąpiono do formowania SD, podporządkowanego strukturom politycznym nowej, komunistycznej władzy; gł. działacze tej orientacji: W. Rzymowski, L. Chajn, J.K. Wende; w KRN SD reprezentowało 17 posłów, zaś w Rządzie Tymczasowym i Tymczasowym Rządzie Jedności Nar. posiadało po dwie teki; 1950 do SD wstąpiła część czł. rozwiązanego Stronnictwa Pracy. SD współtworzyło, wraz ze Zjednoczonym Stronnictwem Ludowym i innymi organizacjami społ.-polit., zdominowany przez PZPR Front Jedności Nar., działając gł. w środowisku drobnych rzemieślników i inteligencji; w latach PRL SD prowadziło ożywioną działalność wydawniczą (dzienniki "Kurier Polski", "Ilustrowany Kurier Polski", poza tym "Tygodnik Demokratyczny", "Rzemieślnik", "Zeszyty Historyczno-Polityczne SD"); od 1981 w SD pojawiły się głosy żądające większej autonomii Stronnictwa wobec PZPR; część posłów SD (m.in. H. Suchocka) nie poparła 1981 dekretu o stanie wojennym, jednak generalnie Stronnictwo opowiedziało się za przekształceniem FJN w PRON (część działaczy opuściła wówczas Stronnictwo); od 2. poł. lat 80. SD coraz wyraźniej opowiadało się za zmianami ustrojowymi w PRL (utworzenie urzędu prezydenta, realny pluralizm parlamentarny); 1989 współtworzyło pierwszy demokratyczny rząd T. Mazowieckiego (J. Janowski objął urząd wicepremiera); było inicjatorem ustanowienia 3 Maja świętem narodowym, powołania Trybunału Konstytucyjnego oraz Rzecznika Praw Obywatelskich); w latach 90. pojawienie się nowych partii wyeliminowało praktycznie SD ze sceny politycznej; 2009 przewodniczacym partii wybrano Pawła Piskorskiego (kiedyś działacz PO).
- Stronnictwo Demokratyczne, 1. centrolewicowe ugrupowanie...
- Stronnictwo Narodowo-Demokratyczne, (Stronnictwo Demokratyczno-Narodowe,...
- POLSKIE STRONNICTWO DEMOKRATYCZNE, PSD, Stronnictwo Polskiej...