stowarzyszenia skupiające uczonych, ludzi uprawiających działalność nauk. niezawodowo oraz mecenasów-sponsorów tej działalności, tworzone dla popierania wiedzy, koordynacji badań i nadawania im interdyscyplinarnego charakteru oraz popularyzacji nauki w szerszych kręgach społeczeństwa; rozróżnia się t. ogólne i specjalistyczne oraz lokalne, regionalne, ogólnokrajowe i międzynar.; pierwsze w Polsce t.n. Sodalitas Litteraria Vistulana zał. ok.1489; wielkie znaczenie miało powołanie Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Warszawie (1800), naśladowanego później przez t.n. Krakowskie, Lubelskie, Płockie w 1. poł. XIX w., czy Akademię Umiejętności w Krakowie (od 1871); t.n. wsławiły się obroną i krzewieniem kultury nar., zagrożonej przez zaborców, zaś po odzyskaniu niepodległości wspomagały powstawanie i rozwój uczelni, inst., muzeów, promowały dorobek nauki pol. i ułatwiały jej łączność z nauką światową. Ważniejsze czynne obecnie tow. nauk. w Polsce: Tow. Naukowe Płockie (od 1820), Poznańskie Tow. Przyjaciół Nauk (1857), Tow. Naukowe w Toruniu (1875), Tow. Naukowe W-wskie (1907, rozwiązane 1952, reaktywowane 1981), Tow. Przyjaciół Nauk w Przemyślu (1909), Gdańskie Tow. Naukowe (1922), Inst. Bałtycki w Gdańsku (1925), Częstochowskie Tow. Naukowe (1932), Tow. Naukowe KUL w Lublinie (1934), Łódzkie Tow. Naukowe (1936), Inst. Zachodni im. Z. Wojciechowskiego w Poznaniu (1945), Tow. Naukowe w Rzeszowie (1945), Wrocławskie Tow. Naukowe (1946), Opolskie Tow. Przyjaciół Nauk (1955), Szczecińskie Tow. Naukowe (1956), Tow. Wolnej Wszechnicy Polskiej w Warszawie (1957), Śląski Inst. Naukowy w Katowicach (1958), Państwowy Inst. Naukowy - Inst. Śląski w Opolu (1959), Kieleckie Tow. Naukowe (1958), Lubelskie Tow. Naukowe (1958), Bydgoskie Tow. Naukowe (1959), Mazowiecki Ośrodek Badań Naukowych Mazowieckiego Tow. Kultury (1967), Tow. Naukowe im. W. Kętrzyńskiego w Olsztynie (1968), Tow. Popierania i Krzewienia Nauk w Warszawie (1980).
- towarzystwo, dotrzymać komuś towarzystwa,...
- Towarzystwo Przyjaciół Nauk, (TPN) , Towarzystwo...
- NAUKOWE ORGANIZACJE MIĘDZYNARODOWE, organizacje zajmujące...