konkretny jego czytelnik lub odbiorca, dla którego autor przeznaczył swe dzieło; jako a. wirtualny może być również partnerem podmiotu wypowiedzi lit., który w sytuacji komunikacyjnej realizowany jest w dziele. A.d.l. osobowy bywa: a. rzeczywistym (Do Joachima Lelewela A. Mickiewicza, Do Ryszarda Krynickiego Z. Herberta), a. uogólnionym (Do Matki Polki A. Mickiewicza), a. abstrakcyjnym (Oda do wolności J. Słowackiego, Poezja W. Broniewskiego). Bywa nim też przedmiot, jak np. trumienka, pogrzebacz z tomu wierszy S. Grochowiaka Menuet z pogrzebaczem. W niektórych gat. lit. adresat gra ważną rolę kompozycyjną. Tak jest m.in. w lit. dydaktycznej, np. w Kazaniach P. Skargi, w Emilu J. J. Rousseau; w liście poetyckim, np. Do Henryka Elzenberga w stulecie jego urodzin Z. Herberta; w gawędzie, np. Pamiątki Soplicy H. Rzewuskiego. Adresat liryczny - obecny w wypowiedzi lirycznej jako "ty liryczne", najczęściej ujawniający się w formach zaimkowych 2 os. lp., rozkaźnikach, pytajnikach. Wyróżniamy tzw. lirykę zwrotu do adresata, np. we fraszkach J. Kochanowskiego Na lipę, Na dom w Czarnolesie oraz w tzw. monologu lirycznym Z. Herberta Tren Fortynbrasa. Adresat narracyjny - czytelnik, do którego zwraca się narrator, do którego usiłuje dotrzeć i oddziaływać przez konstrukcję świata przedstawionego, jak np. w powieści Ulisses Joyce’a, w opowiadaniu Sposób bycia K. Brandysa.
- odbiorca dzieła literackiego, 1) konkretny czytelnik...
- KULTURA, tygodnik literacki wydawany...
- Mickiewicz Adam, (1798-1855)