wzór osobowy ascety, popularny święty we wsch. chrześcijaństwie. Legenda o nim powstała prawdopodobnie w V-VI w. w Syrii. Wg tzw. rzymskiej wersji legendy A. pochodził z arystokratycznego rzymskiego rodu. Podczas własnego wesela porzucił dom i rodzinę, resztę życia spędzając u bram kościoła w Edessie, potem pod schodami własnego domu, umierając w opinii świętości. Dwa najsłynniejsze ośrodki jego kultu w Europie powstały w Rzymie: w klasztorze benedyktyńskim na Awentynie i w bazylice na Lateranie. Żywot św. A. stał się obiegowym tematem pieśni epickich, w których materia hagiograficzna na równi z rycersko-bohaterską stanowiła osnowę utworów heroicznych. Łaciński tekst Legendy o św. Aleksym znalazł się w najwybitniejszych dziełach średniowiecznej Europy, np. w Złotej legendzie Jakuba de Voragine. W Polsce kult A. szerzyli benedyktyni i św. Wojciech. Św. A. w lit. pol. pojawił się m.in. Żywotach świętych P. Skargi (1579), w zbeletryzowanej formie, często będącej lit. grą z tradycją, w Żywych kamieniach W. Berenta, w Opowieści małżonki św. Aleksego K. Iłłakowiczówny, Legendzie o żonie św. Aleksego B. Eysymontta. Przedstawiany jest jako wzór świętości w duchu chrześc. ascezy.
Aleksy św.
Słownik języka polskiego