(ok. 1528-69)
najwybitniejszy malarz, rysownik i grafik niderlandzki; w młodości przebywał we Włoszech, tworzył w Antwerpii i Brukseli, gdzie przyjaźnił się z wybitnymi humanistami. W twórczości nawiązywał do H. Boscha. Liczne rysunki i ryciny przedstawiające pejzaże (Walka karnawału z postem, Wieża Babel, Triumf śmierci, Przypowieść o ślepcach) są alegoryczną ilustracją przypowieści, przysłów, moralitetów. B. stosował szeroki pejzaż panoramiczny (nazywany też kosmicznym) z małymi postaciami ludzi oglądanymi jakby z wysoka. Jego dydaktyzm łączył się z humanistyczną refleksją nad powściągliwością i umiarkowaniem opartą na motywach poezji i pismach uczonych humanistów.
B. tworzył też monumentalne realistyczne pejzaże wiejskie (Taniec chłopski,
Wesele chłopskie, Wizyta u dzierżawcy),
które znalazły licznych naśladowców. Z sześciu obrazów z cyklu Cztery pory roku zachowało się dzisiaj pięć; B. obniżył w nich horyzont, obraz ma zwartą, a zarazem podzieloną przestrzeń. Życie człowieka - ukazane w scenach rodzajowych, w naturalnym pejzażu i realistycznych sytuacjach - podlega takim samym prawom jak przyroda. Późne dzieła B. były refleksją artysty nad naturą życia, a stworzony typ pejzażu stał się
w XVII w. specjalnością malarstwa holenderskiego. Dzieła B. charakteryzuje przejrzysty, zwięzły rysunek postaci i przedmiotów, wyraźna kompozycja przestrzeni, żywe, a zarazem stonowane barwy i taki rodzaj kolorystycznej harmonii, której żaden z licznych naśladowców nie potrafił skopiować. Malowali też jego synowie, tworząc m.in. liczne reprodukcje obrazów ojca: Pieter Bruegel młodszy (zw. Piekielnym) był jego wiernym naśladowcą; Jan Bruegel (zw. Aksamitnym) malował również obrazy naśladujące, lecz w innej gamie kolorystycznej, oraz własne kompozycje, np. krajobrazy wiejskie z ucztą. Skatalogowano tylko 13 autentycznych prac B. starszego; reszta to naśladownictwa, nawet słynny Upadek Ikara nie jest jego autorstwa.
- BRUEGEL Pieter, starszy, zw. Chłopskim,...
- Bruegel, rodzina malarzy niderl.(...)
- BRUEGEL Pieter, młodszy, zw. Piekielnym,...