(ang. essay = próba)
tekst nauk., szkic filoz., najczęściej pisany prozą, poświęcony dowolnemu problemowi, zjawisku lub postaci; e. łączy elementy różnych gat. lit., eksponuje osobisty, emocjonalny stosunek do tematu, bazuje na erudycji piszącego, posługuje się dygresjami, paradoksem i aforyzmami; łączy elementy narracyjne z liryczno-refleksyjnymi, opisem, ilustracją, humorem, ironią, satyrą. Wyróżnia się e. narracyjny, opisowy, refleksyjny, argumentacyjny, abstrakcyjny, literacki. Za twórców gat. uważa się pisarza i filozofa M. Montaigne’a (Essais, 1580) oraz F. Bacona (Essays, 1597); klasykami e. w lit. europ. są m.in. we Francji - B. Pascal, Monteskiusz, Wolter, J.P. Sartre, w Anglii - J. Milton, J. Swift, T.S. Eliot, w Niemczech - J.W. Goethe, F. Schiller, T. Mann; w Polsce karierę zdobył e. wśród czytelników w XX w. zwł. literacki, historyczny, podróżniczo-kulturoznawczy i filozoficzny. Najlepszymi eseistami są m.in. S. Brzozowski. K. Irzykowski, K. Wyka, Cz. Miłosz, J. Stempowski, Z. Herbert, J.M. Rymkiewicz, A. Zagajewski.
- ESEJ, SYNONIM: eseistyka,...
- ESEJ, szkic literacki, rodzaj...
- -modernistyczne eseje Z psychologii jednostki twórczej, (1892) przyniosły mu...