(gr. grammatik = czytanie ipisanie)
nauka, która wsposób systemowy ujmuje zasadę danego jęz. Wyodrębnia się fonetykę, morfologię, fleksję, słowotwórstwo, składnię; rozróżnia g. opisową, normatywną, hist., porównawczą, generatywną, transformacyjną. G. generatywna traktuje jęz. jako nieskończony zbiór zdań; podstawowym zadaniem jest wyjaśnianie, wjaki sposób można za pomocą środków skończonych (praca mózgu) tworzyć irozumieć (generować wsensie materialnym) nieskończony zbiór zdań; jej twórcą jest N. Chomsky. G. historyczna - zwana też diachroniczną, bada iopisuje jęz. współcz. pod kątem jego rozwoju hist.; obejmuje swymi badaniami jęz. pol. wciągu tysiąca lat. G. opisowa - zwana też synchroniczną - opisuje system właściwości gramat. jęz. wokreślonej epoce, np. we współcz. jęz. pol. G. pol. powstawały już wXVI w., pierwszym podręcznikiem była praca P. Statoriusa Stojeńskiego (1568), napisana po łac., zawiera opis gramat. jęz. M. Reja. Bogactwo podręczników dla szkół pojawiło się wXVIII w. dzięki KEN, np. Gramatyka dla szkół narodowych (1783) O. Kopczyńskiego, Pierwsze zasady gramatyki języka polskiego (1822) J. Mrozińskiego, Gramatyka języka polskiego A. Małeckiego (1852), Gramatyka (1926) 5 autorów: T. Benni, J. Rozwadowski, H. Łaszyn, J. Łoś, K. Nitsch.